Erotski život Andrićevih junaka

Kod Andrića nema eksplicitnih scena, ali je erotizam itekako prisutan u njegovim djelima – navodi Tihomir Brajović autor studije, profesor Filološkog fakulteta.

– Erotizam i umjetnost Ive Andrića, evo teme u isti mah zavodljive i zazorne, obećavajuće i u izvjesnom smislu obespokojavajuće – sažeto kazuje Tihomir Brajović u uvodnoj rečenici svoje treće knjige posvećene opusu nobelovca „Groznica i podvig: ogledi o erotskoj imaginaciji u književnom djelu Ive Andrića“ („Geopoetika“).

– Ivo Andrić nije pisac koji potpuno eksplicitno i bez zadrške slika erotski život svojih junaka. Riječ je, u stvari, o jednom od najdiskretnijih i najsmotrenijih pisaca u našoj književnosti koji je nešto od profesionalne diplomatske vještine unosio i u svoje pisanje – kaže Tihomir Brajović, profesor Filološkog fakulteta u Beogradu.

On dodaje da je Andrić, s druge strane, autor koji se nije libio prikazivanja erotskog dejstva i koji je to činio na kulturološki subverzivan način.

– Čitalac je, tako, uskraćen za neposredan prikaz tjelesne ljubavi hrišćanske djevojčice i osmanlijskog zvaničnika u „Mari milosnici“, ali ova bliskost i privrženost mimo volje i običaja okoline ostavlja na njega neizbrisiv utisak. Isto važi i za pripovijetku „Anikina vremena“, u kojoj, uprkos sablažnjivoj temi prkosne kurtizane što baca kasabu pod noge, u stvari nema nijedne eksplicitne ljubavne scene, a ipak svaki njen redak odiše neukrotivom erotičnošću koja suspenduje sve obzire, omogućavajući nam nesvakidašnji pogled na ovještale socijalne relacije – navodi Brajović.

Autor „Groznice i podviga“ svojevrsni vrhunac takve veštine slikanja erotskog fenomena nalazi u „Travničkoj hronici“.

– U poglavlju koje u bokačovskom maniru s humorom i ironijom maestralno slika prenošenje erotske zaraze s domaćih na strance, s običnih ljudi na aristokrate i diplomate i tako ukrug, u jednom nerazmrsivom klupku što diskretno ali neizbježno briše iluzije, predrasude i predubeđenja svake vrste – dodaje profesor. Kakva je predstava žene/muškarca u onome što se označava kao palanači model svijeta koji se raspoznaje u pripovijetkama i romanima našeg kanonizovanog pisca?

– Kao kod svih značajnih pisaca, i kod Andrića postoji prepoznatljiva i osobena slika svijeta i ljudi u njemu. Najvažnije, suštinski moderno obilježje te slike predstavlja sveprisutna represija mehanizama vlasti i moći nad pojedincima i njihovim životima. U takvom sticaju okolnosti sâm erotizam i njemu primjerena erotska imaginacija pojavljuju se kao protivrječno polje slobode, kao svojevrsno utočište i mučilište u isti mah, jer se uticaj pomenutih mehanizama proteže čak i na čovjekovu intimu – objašnjava Brajović.

Glavni junaci Andrićevih pripovjedaka i romana, najčešće muškarci koji na ovaj ili onaj način učestvuju u javnom životu (Alija Đerzelez, Ćamil iz „Proklete avlije“, Ćorkan iz „Na Drini ćuprije“, pripovedač „Jelene, žene koje nema“ i dr), nerijetko sanjare o idealnim ljubavnicama ili pak zbog „zajažene životne radosti“, kako veli sam pisac, podliježu dejstvu erotske pomame koja zahvata takoreći sve, a koju donose kurtizane i javne žene („Ljubav u kasabi“, „Ćorkan i Švabica“ itd).

(Blic.rs)