Foto vremeplov: Dan kada se Banjaluka tresla

U nedjelju 26. oktobra 1969. godine zemlja je zadrhtala. Potmula tutnjava, prasak i lom. Bilo je tačno 16 sati, 37 minuta i 26 sekundi. Potres je bio jačine 7,5 stepeni Merkalijeve skale, do tada najjači u Banjaluci i Krajini. Tog popodneva je počelo jedno od najtežih razdoblja Banjaluke.

Tu noć malo ko je proveo u svojoj zgradi, jer su se stariji Banjalučani prisjećali da je 1936. godine isto tako jak potres uznemirio stanovnike Banjaluke i ubrzo se ponovo javio. Bili su u pravu. Naime 24. novembra 1936. godine u 23 sata i 45 minuta potres velike jačine (seizmografske stanice bile su rijetkost) je probudio Banjalučane, prouzrokovao štetu i »istjerao« ih u strahu na ulicu, a ponovo se zbio sutradan 25. novembra.

Štete su već bile prilično velike. Od fabričkih postrojenja teška oštećenja su pretrpjeli: Fabrika voćnih sokova i konzervi »Vitaminka«, Fabrika celuloze i viskoze, Kombinat drvne industrije »Vrbas«, Ciglana u Zalužanima… teško su oštećene gotovo sve školske zgrade, zatim mnoge zgrade u krugu bolnice. Mnogim zgradama izbijena su potkrovlja. Munara banjalučke Ferhadije klatila se, ali nije pala.

U drugom potresu, koji je po jačini nadjačao prvi, a koji se zbio u ponedjeljak 27. oktobra 1969. godine među objektima koji su najteže stradali bile su baš školske zgrade.

Potres koji je uzeo nove živote i teško unakazio krajišku ljepoticu i koji se zbio u 9 sati, 11 minuta i 33 sekunde, bio je jačine 8,5 stepeni Merkalijeve skale.

U ovom potresu zgrade su pucale kao staklo. Mnogo veći broj interijera bijaše teško prepoznatljiv — jer su stepeništa i pregradni zidovi bili uništeni ili iskrivljeni. O jačini potresa i njegovoj snazi najbolje govori podatak da su u Fabrici celuloze jednostavno zdrobljeni armiranobetonski stubovi debljine sedamdesetak centimetara.

Dok su odvažni spasioci pokušavali izvući bilo koga ispod ruševina »Titanika«, u kojem je bilo najviše žrtava, dotle su zdravstveni radnici imali pune ruke posla. Radili su na otvorenom, jer su izgubili u potresu sve objekte. Radili su požrtvovano, predano i neprekidno. Najteže bolesnike i ranjenike prebacivali su u druga mjesta, koja su svesrdno ponudila pomoć. Pacijenti su evakuisani bolničkim automobilima, avionima i helikopterima.

Poslije katastrofalnih potresa, 10. novembra počela je i serija dubokih ljudskih potresa. Tog dana, naime, počela je organizovana evakuacija 8022 učenika i 499 učitelja, nastavnika i profesora. Jedna za drugom škole su napuštale grad, jer uslova za održavanje nastave nije bilo, pošto su školske zgrade bile teško oštećene ili porušene i jer je trebalo izdvojiti mladost Banjaluke i sačuvati od eventualnih epidemija, koje su se mogle, s obzirom na teške uslove stanovanja, javiti u zimskom razdoblju. Bio je to opravdan potez. Ali, rastanci s najdražim i najmlađim stanovnicima grada teško su svima pali.

Realna Gimnazija nakon zemljotresa

Gradovi u koje su pošli, primili su ih prijateljski. Nastojali su na svaki način da im ublaže trenutke rastanka od svojih najdražih, odnosno boravak u svojoj sredini. Tako su činili svi, čak i u inostranstvu. U Veldenu u Austriji je za tu priliku formirana škola »Banjaluka« sastavljena od blizu 130 učenika trećih i četvrtih razreda.Zagrebački nedjeljnik »Arena« je pokrenuo akciju povratka kući banjalučkih učenika, a grad je živnuo. Ljudi su se radovali danima povratka za godišnjicu oslobođenja grada 22. aprila. Karavana »Prvi osmijeh Banjaluke« zaustavljala se pred matičnim školama. Kakva je tamo živost vladala. Trebalo je samo vidjeti završni doček posljednje škole – Gimnazije. Gradski stadion bio je ispunjen do posljednjeg mjesta. Poznati estradni umjetnici priredili su zabavni program. Međutim, kada je ušla kolona gimnazijalaca na čelu sa svojim profesorima i zapjevala »Gaudeamus igitur« mnoge oči su zasuzile.

Sat ispred “Titanika” stao je u 9:14:33. Danas “slomljeni” sat na Trgu Krajine, pored Robne kuće “Boska”.

Poljoprivredna apoteka, Prodavnica “Kristal” i Frizerski salon “Esma” u Titovoj ulici (danas Ulica kralja Petra I Karađorđevića)

Titanik

Spašene stvari stanara ‘Titanika’ na današnjem Trgu Krajine

Privremeni smještaj nakon zemljotresa

Drugi potres koji je uzeo nove živote i teško unakazio krajišku ljepoticu i koji se zbio 27.oktobra 1969. godine u 9 sati, 11 minuta i 33 sekunde, bio je jačine 8,5 stepeni Merkalijeve skale. U nastavku priče o jednom od najtežih razdoblja Banjaluke donosimo vam još fotografija.

Ulica Josipa Mažara Šoše (danas Ulica braće Mažar i majke Marije), snimljena neposredno poslije drugog potresa, 27. oktobra 1969. godine

Potporni stubovi u ulici Veselina Masleše demontirani su tek 1979. godine nakon izvršene rekonstrukcije ulice

Kino “Vrbas” je prvo kino otvoreno na desnoj obali Vrbasa. Osnovalo ga je poslije Drugog svjetskog rata KUD “Braća Mažar”. Zajedno sa KUD “Braća Mažar” bilo je smješteno u kući Lepe Milić-Popović, izgrađenoj prije Drugog svjetskog rata, a porušenoj poslije zemljotresa 1969. godine. Nova sala za projekciju otvorena je 1975. godine u Društvenom domu “Mejdan”.

Samostan Petrićevac nakon zemljotresa

Kreditna banka SFRJ Filijala Banjaluka bila je smještena u zgradi izgrađenoj oko 1910. godine, a porušenoj nakon zemljotresa, marta 1970. godine. Na istom mjestu izgradjena je nova zgrada banke.

Hanište

Džinića palata, vlasništvo Halid-bega Džinića i Saide Pašić-Fidalić udate Džinić, izgrađena je 1946. godine prema projektu inženjera Ibrahima Salihagića. Predstavljala je reprezentativan stambeno-poslovni objekat. Nalazila se u glavnoj ulici, na mjestu današnje Ekvator banke. Porušena je nakon zemljotresa, 27. januara 1970. godine.

Ugao ulica Veselina Masleše (Gospodska ulica) i Fra Grge Martića (danas Srpska ulica)

(banjaluka.net/fb: Istorija Banjaluke)

Koja je tvoja reakcija?

0% Srećno

0% Ravnodušno

0% Zabavno

0% Smiješno

0% Bijesno

0% Tužno