70 godina nakon Korejskog rata – klimava bezbjednost u Aziji

Rat između Sjeverne i Južne Koreje trajao je tri godine. Borili su se za teritoriju i vlast uz podršku svojih saveznika. Prije 70 godina dogovoreno je primirje, ali do danas nema mira.

Zvanično, na Korejskom poluostrvu i danas vlada ratno stanje. Sporazumom potpisanim 27. jula 1953. u malom pograničnom selu Panmundžom, zaraćene strane su se samo dogovorile o prekidu vatre. Ni Sjeverna ni Južna Koreja ne priznaju unutrašnju korejsku granicu.

Poslije Drugog svjetskog rata u Aziji, sile pobjednice, SAD i Sovjetski Savez, složile su se da Koreju – prije toga skoro pola vijeka japansku koloniju – treba podijeliti, kao Zapadnu i Istočnu Njemačku u Evropi. Ali i Pjongjang i Seul su željeli da vladaju cijelim poluostrvom. Poslije priprema za rat i u koordinaciji s komunističkom “braćom”, Sjeverna Koreja je u junu 1950. započela rat protiv Južne Koreje pod vođstvom Kim Il Sunga, djeda današnjeg diktatora Kim Jung Una.

Posrednički rat

Oružani sukob je brzo prerastao u posrednički rat. SAD su prevladale u Ujedinjenim nacijama, kojima još nije pripadala mlada NR Kina, ali jeste Republika Kina (Tajvan) i rezolucijom u Savjetu bezbjednosti formirale su trupe Ujedinjenih nacija iz ukupno 16 zemalja. SAD su obezbijedile više od 300.000 vojnika. Uključile su se i mnoge evropske zemlje kao što su Engleska, Francuska, Belgija, Luksemburg, Italija, Grčka i Holandija. Vojna sila s pravom veta, Sovjetski Savez, nije prisustvovala glasanju jer je dovela u pitanje to što je Tajvan zastupao Kinu. A Tajvan je glasao za SAD.

S druge strane, godinu dana nakon što je Mao Cedung osnovao državu, komunistička Kina je poslala oko milion i po vojnika u Sjevernu Koreju da se odbrani “od američkih agresora”. Tokom trogodišnjeg rata palo je ukupno oko 900.000 vojnika. Procjenjuje se da je život izgubilo i tri miliona civila.

“Za sve koji su bili uključeni u rat bilo je nekog dobitka”, kaže istoričar i stručnjak za Koreju Verner Fenig sa Slobodnog univerziteta u Berlinu u intervjuu za DW. Dok su obje Koreje preuzele kontrolu nad cijelim poluostrvom, druge zaraćene frakcije su igrale svoje igre u pozadini Hladnog rata. SAD su htjele da potisnu uticaj Sovjetskog Saveza vojnom operacijom i pokažu prisustvo direktno ispred granice sa SSSR-om. Moskva je željela da izazove američke snage na Atlantiku i Pacifiku.

“Rat je završen primirjem. Niko nije zaista pobijedio, ali su obje supersile kao i Sjeverna i Južna Koreja, ostale netaknute i nisu izgubile svoje pozicije”, rekao je Fenig.

Kasne posljedice

Tokom Korejskog rata, mlada Narodna Republika je bila samo predstavnica svog “velikog brata” Sovjetskog Saveza. Međutim, nakon što je Kina poslala oružane snage, SAD su postale svesne političke budućnosti ostrva Tajvan, gdje je vlada Kuomintanga našla utočište nakon gubitka građanskog rata protiv Maoa 1949. godine. Tako je na primjer Vašington iskoristio ostrvo Tajvan, koje je sebe zvanično nazivalo Republikom Tajvan i koje je imalo stalno mjesto u Savjetu bezbjednosti UN, kao mostobran protiv komunista na kopnu – i to čini do danas.

I danas Kina ima koristi od Korejskog rata uprkos velikim gubicima, kaže Maksimilijan Ernst, stručnjak za istočnu Aziju u Centru za bezbjednost, diplomatiju i strategiju (Centre for Security, Diplomacy and Strategy – CSDS) u Briselu: “Komunističko rukovodstvo u Pekingu je stremilo uspostavljanju Kine kao regionalne hegemonističke sile. To je učinilo neophodnim da se povuče projekcija moći SAD na Korejskom poluostrvu još 1950.”

Poslije Korejskog rata, mnoge porodice u Koreji su razdvojene. “Većina Južnokorejaca koje poznajem ima daleke rođake u Sjevernoj Koreji koje ne mogu da upoznaju”, kaže Ernst. “I zaista su bile potrebne decenije da se Južnokorejci izvuku iz siromaštva. Komunistički sjever je trenutno međunarodno izolovan zbog ponovljenih nuklearnih i raketnih testova. Narod živi u golom siromaštvu. Samo Kina podržava režim diktatora Kim Jung Una.”

Korejski rat je takođe odlučujući faktor za nedostatak ekonomske aktivnosti, kaže Ernst. “Rat se zvanično nikada nije završio. Tekuće ratno stanje, prekinuto samo sporazumom o primirju iz 1953. godine, održava totalitarni režim dinastije Kim, pod kojim milioni Sjevernokorejaca i danas pate.”

Ernst, međutim, ne vjeruje da će se na Korejskom poluostrvu u Aziji ponovo voditi oružani sukobi Kine i SAD, jer je “svaki akter zainteresovan za status kvo u Koreji”. Zamisliva poprišta rata mogu biti u Tajvanskom moreuzu ili u Južnom kineskom moru. “Ali čim bi se Kina i SAD međusobno vojno sukobili, poluostrvo bi bilo veoma brzo pogođeno jer bi Peking mogao da napadne američke trupe stacionirane u Južnoj Koreji.”