“ANKARU NE ZANIMA ŠTA ĆE DRUGI REĆI”: Erdoganov cilj jačanja Turske na globalnoj sceni može dovesti do novog svjetskog rata

Redžep Tajip Erdogan je krajem juna izjavio da je Turska blizu da se nađe među deset najvećih ekonomija u svijetu. U jeku pandemije korona virusa, on je najavio da će Turska u drugoj polovini godine ostvariti “ogroman zamah u ekonomiji” i da je zemlja “kao nikad pre” blizu da uđe na listu deset najvećih svjetskih ekonomija.

Potezi turskog predsjednika, kojima u posljednje vrijeme ne prestaje da izenađuje javnost idu upravo u prilog tome, prenose mediji u Srbiji.

Svega tri dana nakon što je 10. jula potpisao dekret o promjeni statusa istanbulskog muzeja Aja Sofija u džamiju, predsednik Redžep Tajip Erdogan obećao je “oslobađanje” džamije Al Akse u Jerusalimu. I vratio Tursku u otomansko doba, što se se tumači kao pokušaj okupljanja nacionalističkih glasača uoči vanrednih izbora koji bi mogli da se održe sledeće godine. To bi mogao da bude samo kratkoročni cilj, dok je ovo dugoročno nastavak Erdoganove neo-otomanske politike i jačanja uloge Turske na globalnoj i domaćoj sceni. Invazija na severoistok Sirije prošle jeseni, tekuće potezanje na prava na resurse gasa u Istočnom Mediteranu, tenzije sa Grčkom i Evropskom unijom, kao i stalne čistke na domaćem terenu nakon neuspelog pokušaja puča 2016. – Erdoganova Turska se, izgleda, tek razmahala.

Bivši fudbaler “Kasimpaše” koji je političku karijeru započeo izborom za gradonačelnika Istanbula 1994, Erdogan je još tokom kampanje za lokalne izbore te godine, kao kandidat islamističke, kasnije zabranjene Partije blagostanja, govorio o “drugom osvajanju” bivšeg Carigrada (Konstantinopolj) – prestonice tri velika carstva – uključujući osmanskog, i to od 1453. kad je Aja Sofija dobila status džamije za sledećih milenijum i po – do 1923. Gradonačelnik je bio do 1998, kad je sklonjen sa funkcije i osuđen na četiri meseca zatvora zbog podsticanja na religioznu mržnju, piše Kurur.rs.

Zatvor i zabrana političke funkcije nisu ga izbacili iz igre, pa je od hapšenja postepeno napustio otvorenu islamističku politiku i osnovao umereno konzervativnu Partiju pravde i razvoja (AKP). Koosnivač Abdalah Gul, koji je postao premijer nakon pobjede AKP 2002, kasnije je poništio Erdoganovu zabranu da se bavi politikom. Erdogan ga je kasnije nasledio na funkciji i ostvario još dve izborne pobede prije nego što je postao predsjednik 2014. Sada međutim izgleda da ponovo pokazuje svoje pravo lice, piše Blic.

AJA SOFIJA

Potezanje prava i jačanja prisustva i uloge Turske prati simbolično jačanje islama nad hrišćanstvom, koje dodatno konsoliduje Erdoganovu moć na domaćem terenu. “Blumberg” je prenijeo da su na dan kad je Erdogan potpisao sporni dekret mnogi vjernici plakali ispred Aje Sofije ponijeti emocijama simboličnog trijumfa, piše Kurir.rs

I dok su stizale osude i iz političkih i iz religioznih krugova uključujući ruskog patrijarha Kirila i poglavara rimokatoličke crkve papu Franju, Erdogan je poručio da je to “suvereno pravo Turske”.

Obraćajući se kritičarima, Erdogan je odgovorio da “oni koji ćute kad se napada Al Aksa”  džamija u Jerusalimu koju mnogi muslimani smatraju okupiranom ne mogu da govore Turskoj šta da radi sa statusom Aje Sofije.

Stručnjak za islam sa Instituta Kato u Vašingtonu Mustafa Akjol objasnio je nakon potpisivanja dekreta da turski religiozni konzervativci vjeruju u “pravo mača”, odnosno pravo Otomana da nakon osvajanja preimenuju crkvu u džamiju.”

Turska ima suvereno pravo da to uradi ako želi. Ali ja ih pitam: Šta ćete reći ako Izrael uradi isto Al Aksi? Da li će i to potpasti pod pravo mača?”, rekao je on.

Aja Sofija, u kojoj je Erdogan u martu 2018. recitovao prvi stih “Kurana” nije jedina crkva koju je on pretvorio u džamiju. Na listi su i bivša bazilika, a potom muzej Svete Sofije u Izniku (2012) i Trabzonu (2013). Aja Sofija,  koja je još 2016. dobila prvog imama nakon 81 godine očigledno nije jedina “žrtva” Erdoganove politike, ali se može reći da je ona njena kruna, simbol pobjede islama nad hrišćanstvom, piše Kurir.

Analitičari smatraju da turski predsjednik ovim potezom nastoji da izbriše hrišćansku istoriju. U članku pod naslovom “Promjena statusa Aja Sofije je isto kao da je i bazilika Svetog Petra postala džamija” italijanski novinar Đulio Meoti podsjeća, kako navodi Srna, da su pre stotinu godina hrišćani činili 20 odsto stanovništva Turske, a da ih sada samo 0,2 odsto.

Istočni mediteran

Dok Erdogan smatra da je njegova odluka o Aji Sofiji “korak naprijed” za Tursku, pljušte osude iz svih krajeva svijeta, a najglasniji su Grci, sa kojima se Turska sukobljava na više frontova. Dvije zemlje, koje su u lošim odnosima još od 1974. kad je Ankara izvršila invaziju na severni Kipar, sukobile su se oko prava na eksploataciju gasa u kiparskoj ekskluzivnoj ekonomskoj zoni.

Prošle godine su u Istočnom Mediteranu kod obala Kipra, Izraela i Egipta otkrivena velika polja gasa. Dok Grčka smatra tursku eksploataciju ilegalnom, Erdoganova vlada insistira da operiše u vodama na koje pravo polažu kiparski Turci. Ankara se poziva na novu mapu pomorskog razgraničenja u Istočnom Mediteranu napravljenoj u dogovoru sa vladom Muslimanskog bratstva u Libiji.

Prema ovom dogovoru, Grčki Kipar, Egipat, Grčka i Izrael ne mogu istraživati niti eksploatisati gas bez dozvole od Turske. Da Erdogan u svom trijumfu oko Aje Sofije nije zaboravio na Istočni Mediteran, pokazuje i njegove nedavne optužbe na račun Kipra, Egipta, Grčke i Francuske, da pokušavaju da marginalizuju Tursku u tom regionu i “oduzmu joj prava” na resurse, piše Kurir.rs

Sirija, Libija i druga mjesta

Opravdavajući promjenu statusa Aje Sofije Erdogan se pozvao na pravo Turske i “ono što nacija želi”.

“To je isto kao što smo uradili u Siriji u Libiji i drugim mestima”, rekao je on u ponedeljak, dodajući da “Ankaru ne zanima šta će drugi reći”.

Od 2016. Turska je imala tri vojne intervencije protiv Kurda, u Libiji, Siriji I Iraku. Nakon neuspjelog puča turska vojska prešla je sirijsku granicu da istera pripadnike Islamske države iz kurdskih gradova, 2018. je uslijedila nova operacija protiv kurdskih snaga, a sledeće godine započela je vojnu operaciju na sjeveroistoku Sirije, dok su Sjedinjene Američke Države odstupile iz oblasti. Turska je napala deo istočne Sirije u oktobru 2019. nakon depopulacije kurdskog regiona Afrin u Siriji u januaru 2018. godine. Tada je regrutovala sirijske izbeglice za borbu u građanskom ratu u Libiji, kao deo energetskog i vojnog dogovora sa Tripolijem.

Krajem juna Turska je pokrenula i kopnenu operaciju protiv pobunjeničkih baza Radničke partije Kurdistana (PKK) na severu Iraka, što su mnogi smatrali invazijom. Turska je pokrenula i vazdušne napade u Iraku protiv kurdskih grupa, tvrdeći da se bore protiv “terorizma”.

Ovakve akcije za Tursku imaju dubok istorijski kontekst, piše Kurir.rs.

Turska bi jednog dana mogla da usmeri svoju pažnju na Jerusalim, navodi “Džeruzalem post”, na šta je Erdogan ukazao svojim govorom o Al Aksi. Promenom statusa Aje Sofije uzdrmao je religiozne i šire krugove, a oni mu ne mogu ništa.

Šta dalje?

Na globalnom planu, dok jača svoj uticaj na Bliskom istoku Turska se postepeno udaljava od Zapada, a posebno evropskog bloka. Turska, koja pod Erdoganom trpi pad demokratskih vrednosti, izrazila je želju da postane članica EU još 1987, međutim pristupni pregovori zapeli su 2016. a blok je ukazao na kršenje ljudskih prava u Turskoj. Sredinom 2018. je evropski Savet za generalna pitanja primetio da se Turska “udaljuje” od EU. Tako su pregovori o pristupu zapeli, dok turski uticaj raste na Bliskom istoku.

Podrška Erdoganu u zemlji je opala usled pandemije i posledične ekonomske krize, invazije u Siriji i Libiji i talasa migranata, međutim poznato je da mu je nakon neuspelog puča 2016. popularnost skočila za čak 20 odsto, na 67,6. Dok pitanje za koliko će mu procenata porasti imidž nakon promene statusa Aje Sofije ostaje otvoreno, spekuliše se da bi Turska mogla značajno da porani sa opštim izborima zakazanim za 2023, ukoliko vlada proceni da se njena podrška rasipa.

(N.S/ Banjaluka.net)