CENTRALNA BANKA BIH: Proces upravljanja deviznim rezervama značajno unaprijeđen

Centralna banka BiH reagovala je na tekst „Nakon odluke Centralne banke: Moguća povećanja kamata na kredite” objavljen 27. 05. 2021. na portalu Banjaluka.net.

Ovu, kako je navedeno, ispravku, sa detaljnim objašnjenjem Odjeljenja za monitoring i analize, Odjeljenja za bankarstvo i Odjeljenja za Upravljanje rizicima Centralne banke BiH, prenosimo u cijelosti:

Vezano za navod da je Centralna banka BiH “lošim upravljanjem deviznim rezervama u 2020. godini izgubila 80 miliona KM”, ističemo da Centralna banka Bosne i Hercegovine (CBBiH) upravlja deviznim rezervama i donosi odluke o investiranju deviznih rezervi u skladu sa Zakonom o CBBiH, internom regulativom i najboljim međunarodnim praksama, uzimajući u obzir tekuća i očekivana kretanja na finansijskim tržtima.

Prema Zakonu o CBBiH, Centralna banka odlučuje o upravljanju i raspolaganju deviznim rezervama, u skladu s monetarnom i deviznom politikom – valutnim odborom, te strateškim okvirom i smjernicama u upravljanju deviznim rezervama. Centralna banka Bosne i Hercegovine, u skladu sa Zakonom o CBBiH, drži i upravlja službenim deviznim rezervama Centralne banke na siguran i profitabilan način, što znači da su osnovni ciljevi Centralne banke u upravljanju deviznim rezervama sigurnost i likvidnost, a zatim ostvarenje odgovarajućih prinosa.

U skladu sa tim, devizne rezerve se pretežno ulažu u lako utržive finansijske instrumente – državne obveznice – kojima se svakodnevno i u velikom obimu trguje na finansijskim tržištima, a koji se mogu u kratkom roku unovčiti radi blagovremenog izmirenja svih dospjelih i potencijalnih obaveza prema inostranstvu poštujući kriterijum likvidnosti investicija. Ulaganjem u kvalitetne hartije od vrijednosti i plasiranjem sredstava kod finansijskih institucija kao što su centralne banke, međunarodne finansijske institucije i strane komercijalne banke sa boljim kreditnim rejtinzima nastoji se obezbijediti sigurnost investiranja deviznih rezervi. Konačno, u procesu investiranja deviznih rezervi nastoji se ostvariti što bolji prinos u datim tržišnim uslovima. Negativni uslovi koji već duže vrijeme preovlađuju na relevantnim finansijskim tržištima evrozone uslovljeni su pogoršanim makroekonomskim kretanjima, te ekspanzivnom monetarnom politikom Evropske centralne banke, vršeći pritisak na rezultate investiranja deviznih rezervi od strane CBBiH, što je slučaj i sa drugim centralnim bankama.

Najbolje svjetske prakse u upravljanju zvaničnim rezervama zemlje podrazumijevaju da se nastoji ostvariti dugoročna stabilnost monetarnog aranžmana banke, što je, ponavljamo, u aktuelnim uslovima negativnih prinosa na državne obveznice Eurozone i negativnih kamatnih stopa na depozite kod banaka u EU, u suprotnosti sa nastojanjima ostvarenja višeg finansijskog rezultata CBBiH. Strateška alokacija aktive (SAA) odražava srednjoročnu i dugoročnu politiku investiranja centralnih banaka i formuliše se na najvišem nivou – Upravno vijeće. SAA tradicionalno podrazumijeva da se rezultati upravljanja deviznim rezervama posmatraju u srednjem roku, minimalno tri godine. Zato, kada se govori o rezultatima upravljanja deviznim rezervama, ne posmatra se pojedinačna godina i ne može se ocjena upravljanja deviznim rezervama vezivati za jedan računovodstveni (jednogodišnji) period. Naime, najbolje svjetske prakse podrazumijevaju da je preporučljivo imati dugoročnu perspektivu upravljanja deviznim rezervama, koja se ne zasniva na računovodstvenom ciklusu i ne implementira u kratkom roku.

Posljedica računovodstvenog pristupa upravljanju deviznim rezervama je kontradiktorna politika upravljanja rezervama, koja prioretizuje profitabilnost ispred sigurnosti. Stoga Centralna banka ostaje dosljedna politici investiranja u kojoj je sigurnost portfolija deviznih rezervi na prvom mjestu, u skladu sa zakonski definisanim ciljevima i zadacima. Vezano za računovodstvene pokazatelje, odnosno računovodstvene efekte upravljanja deviznim rezervama u 2020. godini, dostavljamo objašnjenje da upravljanje deviznim rezervama ima uticaj na finansijski rezultat CBBIH i na kapital i rezerve CBBiH.

Uticaj upravljanja deviznim rezervama na finansijski rezultat nikako ne bi trebalo da bude u fokusu poslovanja Centralne banke, ali radi sveobuhvatnijeg odgovora na postavljeno pitanje dostavljamo sljedeće pojašnjenje: Računovodstveni efekti upravljanja deviznim rezervama su kamatni prihodi i kamatni rashodi u stranoj valuti, s tim da na finansijski rezultat utiču i jednokratni dobici od prodaje vrijednosnih papira. Promjene fer vrijednosti deviznih rezervi utiču na nivo rezervacija u kapitalu, u finansijskom izvještaju se izražavaju kao neto promjena fer vrijednosti u toku godine.

U toku 2020. godine, prema Finansijskom izvještaju CBBiH, ostvareno je 7,9 miliona KM neto dobiti, dok je ukupna ostala sveobuhvatna dobit (koja se prvenstveno odnosi na neto promjenu fer vrijednosti vrijednosnih papira (81,7 miliona KM) i neto promjenu fer vrijednosti monetarnog zlata (tokom 2020. godine) iznosila 117,9 miliona KM. Na taj način, ukupna sveobuhvatna dobit CBBiH za 2020. godinu iznosi 125,8 miliona KM. Ponavljamo, niti finansijski rezultat, niti ukupna ukupna sveobuhvatna dobit CBBiH ne treba da budu u fokusu ocjene poslovanja CBBiH, a naročito ne u fokusu ocjene upravljanja deviznim rezervama. Mada ne bi trebalo skretati pažnju na to, ni navedeni računovodstveni rezultati upravljanja deviznim rezervama ne mogu se okarakterisati kao loši.

Gubitkom se ni u kojem smislu ne može smatrati na propuštanje realizacije nerealizovanog dobitka (81.673 miliona KM) na vrijednosne papire u 2020. godini, jer bi hipotetičkom realizacijom tog obračunskog dobitka u datoj godini bio ostvaren jednoikratni pozitivni efekat, tj. bio bi popravljen finansijski rezultat CBBiH u toj godini. Međutim, kada su povoljni uslovi za prodaju, u principu nisu povoljni uslovi za reinvestiranje. Naime, pod pretpostavkom nepromijenjenih uslova investiranja, reinvestiranje sredstava stečenih prodajom u uslovima kada su cijene veoma visoke, predstavlja ulazak u velike finansijske gubitke u narednim periodima. Prema tome, jednokratni kratkoročni pozitivni finansijski efekat u tekućoj godini bio bi višestruko nadmašen dugoročnim negativnim efektima na finansijske rezultate CBBiH u narednim godinama.

Ukoliko se, pak, aludira na loše upravljanje sredstvima u smislu da su sredstva mogla biti drugačije investirana, tako da nose značajno veći prinos, a što je sa sadašnjim zakonskim okvirom nemoguće, to bi CBBiH primoralo da poduzme značajno veći rizik i rizikujući investira u finansijske instrumente koji su nosili prinose od oko 0,65% (svi dobro znamo da su sve investicije u eurozoni nosile negativne prinose, a ne pozitivne). To je tokom 2020. godine bilo moguće samo investiranjem u prilično rizične, niskokvalitetne finansijske instrumente.

Nasuprot tome, možemo konstatovati da je proces upravljanja deviznim rezervama značajno unaprijeđen u posljednjih šest godina, prvenstveno stoga što su implementirane najbolje prakse u upravljanju deviznim rezervama, koje nalažu da Centralna banka mora osigurati:

a) da je na raspolaganju adekvatan nivo deviznih rezervi,

b) da su rizik likvidnosti, tržišni rizik, kreditni rizik, pravni rizik, rizik poravnanja, rizik vezan za staraoca (engl. custodian) i operativni rizik u skladu sa ciljevima u okviru ograničenja postavljenih Zakonom o Centralnoj banci Bosne i Hercegovine i internim podzakonskim aktima,

c) da se u skladu sa ograničenjima u pogledu adekvatnosti, sigurnosti, likvidnosti i drugim ograničenjima rizika, u srednjoročnom periodu na investicije generišu optimalni povrati za odabrani nivo rizika.

Vezano za politiku obavezne rezerve, uvođenje negativne naknade na obaveznu rezervu po osnovu osnovice za obračun obavezne rezerve u stranim valutama i u domaćoj valuti sa valutnom klauzulom predstavlja jedan od inicijalnih koraka u uvođenju inoviranog okvira obavezne rezerve Centralne banke Bosne i Hercegovine koji je predložen od MMF-a i podržan od strane Upravnog vijeća CBBiH. Dokument sa detaljnim obrazloženjem predloženog okvira obavezne rezerve i potencijalnim efektima mjera pripremljen od strane MMF-a dostupan je široj javnosti, uključujući domaći bankarski sektor, od oktobra 2019. godine. Dodatno, odluke Centralne banke vezano za uvođenje novog okvira obavezne rezerve zasnovane su na odgovarajućim internim analizama i procjenama.

Uvođenjem novog okvira obavezne rezerve nastoji se povećati stabilnost i otpornost domaćeg finansijskog sektora, te fleksibilnost i efikasnost obavezne rezerve kao jedinog instrumenta monetarne politike u aranžmanu valutnog odbora. Konkretna mjera uvođenja negativne naknade na osnovicu u stranim valutama i u domaćoj valuti sa valutnom klauzulom usmjerena je na podršku održavanju stabilnosti valutnog odbora izjednačavanjem te naknade sa oportunitetnim troškovima CBBiH. Sa makroprudencijalnog stanovišta, cilj navedene mjere predstavlja destimulisanja evroizacije u domaćem finansijskom sektoru i podsticanje akumulacije domaće štednje kao osnove za finansiranje privrednog rasta.

Ured za komunikacije Centralne banke BiH