Dražen Vrhovac: IRB RS rekordna dobit od nastanka

Početak godine idealan je trenutak za razgovor sa v.d. direktora Investiciono-razvojne banke dr Draženom Vrhovcem o aktuelnim temama, ostvarenim rezultatima i budućim planovima …

Gospodine Vrhovac, s obzirom na to da se već neko vrijeme u medijima spekuliše o načinu i ishodu na koji je Investiciono-razvojna banka prodala nenaplativa potraživanja, zanima me o čemu se tu tačno radi i da li su tačni navodi koji su se pojavili u javnosti?

Odmah na početku moram da istaknem da nisu istiniti i da su krajnje zlonamjerni navodi koje smo ovih dana mogli svi da vidimo u različitim medijima. Poznato vam je da IRB RS podnosi godišnji izvještaj o poslovanju Narodnoj skupštini Republike Srpske i naša je zakonska obaveza da narodne poslanike i javnost u cjelini upoznamo sa našim radom i rezultatima.

S obzirom na to da se uveliko počelo raditi na političkim kampanjama, jer kao što znate, bliže nam se lokalni izbori, bilo je sasvim logično očekivati ovakav i slične poteze pojedinaca. Način na koji to rade je krajnje neprofesionalan i nedopustiv i u tom kontekstu neću dozvoliti da se jedna od najvažnijih institucija koja je u vlasništvu Republike Srpske na ovakav ili sličan način zloupotrebljava. Ono što je takođe istina jeste da nikada nisam niti ću podlijegati različitim pritiscima koji se u posljednje vrijeme putem raznih medija sprovode prema IRB RS.

Što se ovog pitanja tiče, imam prvenstveno potrebu da objasnim javnosti kako uopšte funkcioniše proces prodaje nenaplativih potraživanja, jer u mnogim medijskim istupanjima pojedinih analitičara i ekonomista sam uočio dosta nepravilnosti i oblikovanja priče na ovu temu koja, najblaže rečeno, nije ni blizu onoga kako zaista jeste. Naime, Narodna skupština Republike Srpske je, u martu 2023. godine, usvojila Izmjene i dopune Zakona o Fondu za razvoj i zapošljavanje Republike Srpske, kojim je omogućeno Fondu da vrši prodaju spornih i nenaplativih potraživanja iz finansijskih plasmana. Zakonom je predviđeno da kupac potraživanja može biti svako pravno lice koje je za to registrovano.

Nadalje je Vlada Republike Srpske donijela Pravila prodaje potraživanja iz plasmana kojima su utvrđeni obuhvat potraživanja za prodaju, nadležnosti za donošenje odluka, ugovor o prodaji potraživanja, uslovi koje mora ispunjavati kupac potraživanja, postupak prodaje potraživanja i sva druga pitanja koja su od značaja za sprovođenje ovog postupka.

Moram da naglasim da se radi o uobičajenoj bankarskoj praksi koju primjenjuju finansijske institucije u globalnim razmjerama, a namjera je da se ubrza povrat sredstava kako bi bila ponovo uložena u produktivne svrhe. I mi u IRB RS, i svi ostali  ključni akteri ovog procesa, isključivo smo bili time motivisani.

Kako komentarišete to da je cijeli proces prodaje neregularno odrađen i da se informacije kriju od javnosti?

Ništa se od javnosti ne krije, sve je transparentno odrađeno, u skladu sa zakonom i pravilima kojima je uređen postupak prodaje potraživanja Fonda.

IRB RS je angažovao konsultanstku kuću “Deloitte Advisory” d.o.o. Beograd, koja nas je vodila kroz sve faze ovog postupka. Kao što vam je poznato, radi se o renomiranoj konsultanstkoj kući sa velikim iskustvom u pružanju ovih i sličnih konsultantskih usluga u regionu i šire, u međunarodnim okvirima. Jedini cilj nam je bio isključivanje bilo kakve pravne nesigurnosti u pogledu ispravnosti i zakonske utemeljenosti sprovođenja postupka prodaje potraživanja iz plasmana. U prilog kvaliteta i pouzdanosti ekspertize odabrane konsultantske kuće govori i podatak da, “Deloitte”, zajedno sa konsultantskim kućama “Ernst&Young”, KPMG i “PricewaterhouseCoopers” (PwC) čini tzv. veliku četvorku koja pokriva gotovo 95% svjetskog tržišta ovim uslugama.

Osim toga, dodatno je angažovan advokatski tim koji je pregledao svaki dokument koji prati ovaj proces i na koji je dao pozitivno mišljenju u pogledu njihove zakonske usklađenosti i ispravnosti.

Koja je uloga Vlade Republike Srpske u ovome?

Vlada Republike Srpske vrši funkciju Skupštine IRB RS i fondova kojim Banka upravlja i samim tim ona obavlja ključne vlasničke funkcije. Podsjetiću vas da je IRB RS i fondove osnovala Republika Srpska i da se oni nalaze u 100% vlasništvu Republike Srpske.

Konkretno, kada je u pitanju prodaja potraživanja, u skladu sa Pravilima prodaje,  IRB RS je imenovala komisiju sa zadatkom da izvrši provjeru formalne ispravnosti prispjelih ponuda te da ih rangira prema ponuđenoj cijeni. Komisija je uradila svoj posao i dostavila izvještaj Upravi IRB RS. Uprava je razmatrala izvještaj komisije i dala prijedlog Nadzornom odboru koji je isti utvrdio i proslijedio Vladi Republike Srpske. Vlada Republike Srpske u funkciji Skupštine je prihvatila prijedlog Nadzornog odbora i donijela odluku kojom je prihvaćena ponuda za otkup potraživanja. Na osnovu svega navedenog, možemo zaključiti da je u procesu prodaje nenaplativih potraživanja učestvovalo skoro 100 stručnjaka, što najbolje govori o transparentnosti cijelog postupka prodaje.

Zašto IRB RS glasa za usvajanje rebalansa planova zavisnih preduzeća iz sistema “Elektroprivrede” po isteku godine na koju se isti odnose?

Kada je u pitanju usvajanje rebalansa planova poslovanja zavisnih preduzeća iz sistema “Elektroprivrede”, procedure za njihovo usvajanje su nešto komplikovanije, budući da se prvo u organima Matičnog preduzeća razmatra i usvaja konsolidovani (integralni) rebalans, a potom šalje Vladi Republike Srpske, koja ima ulogu skupštine akcionara Akcijskog fonda Republike Srpske u Mješovitom holdingu “Elektroprivrede Republike Srpske”. Vlada potom usvaja konsolidovani rebalans na nivou cijele “Elektroprivrede” i zadužuje predstavnike u zavisnim preduzećima da glasaju za usvajanje pojedinačnih rebalansa (npr. u “Elektrokrajini”, “HE na Drini” itd). Nakon toga organi zavisnih preduzeća, uprave, nadzorni odbori i odbori za reviziju, razmatraju pojedinačne rebalanse i upućuju ih skupštinama akcionara na konačno usvajanje. Ove sjednice se sazivaju u rokovima koji ne mogu biti kraći od 15 dana i iz tog razloga dolazi do kašnjenja pri usvajanju pojedinačnih rebalansa.

S tim u vezi, a imajući u vidu da je Vlada u funkciji Skupštine akcionara Akcijskog fonda Republike Srpske u Mješovitom holdingu “Elektroprivrede Republike Srpske Matično preduzeće” a.d Trebinje na vrijeme usvojila konsolidovani rebalans (u slučaju rebalansa za 2023. godinu, to je 1. decembra 2023. godine) i zadužila predstavnike u pojedinačnim zavisnim preduzećima da glasaju za usvajanje pojedinačnih rebalansa, IRB RS i daje preporuke predstavnicima da glasaju za njihovo usvajanje.

Da li je završen finansijski izvještaj za proteklu godinu i o kojim rezultatima je riječ?

Od 2020. godine, od kada sam ja na čelu IRB RS, ukupna dobit Banke iznosila je 25 miliona KM, odnosno od njenog osnivanja 2008, gotovo 195 miliona KM. U najvećoj mjeri, ova sredstva su dalje upotrijebljena za finansiranje razvojnih projekata i drugih prioritetnih potreba privrede i stanovništva Republike Srpske.

Izrada finansijskih izvještaja za 2023. godinu još uvijek je u toku, ali ono što je već sad izvjesno je to da ćemo imati još jednu izuzetno uspješnu godinu iza nas, sa rekordnim finansijskim rezultatima i rekordno uplaćenom dividendom, osnivaču Investiciono-razvojne banke, Vladi Republike Srpske, od osnivanja IRB-a.

Koji su planovi IRB RS za narednu godinu?

Prioritet i zadatak Investiciono-razvojne banke je podrška privredi i stanovništvu Republike Srpske, što svakako i planiramo bez izuzetka i u narednom periodu. S obzirom na to da je prvi Invest forum, održan prošle godine u septembru, privukao nezapamćenu pažnju, ali i velikih broj stranih investitora, shvatili smo da je potrebno da nastavimo započetu rutu, tako da ove godine u planu imamo posjetu šest stranih zemalja, odakle su nam se javili najzainteresovaniji privrednici. Cilj nam je da nastavimo promociju potencijala Republike Srpske i uslove poslovanja koji su sigurno pristupačniji kod nas nego u regionu. Na ovaj način ćemo pokušati privući što više stranih investitora, ali i povezati ih sa našim domaćim privrednicima.

Transparentna prodaja

Postupak prodaje portfelja potraživanja Fonda za razvoj i zapošljavanje Republike Srpske realizovan je u potpunosti na transparentan način. Sva relevantna dokumentacija u vezi s predmetnim potraživanjima koja se nude na prodaju bila je dostupna zainteresovanim kupcima, uz potpuno poštivanje svih zahtjeva i obaveza u pogledu zaštite povjerljivosti podataka za sve uključene strane u postupku. Mi smo procentualno ostvarili i dobili najbolju finansijsku ponudu u odnosu na sve do sada poznate nam prodaje NPL-ova u Evropi. Što govore i sljedeći podaci: ponuda u osnovu na glavnicu 37,93%, u odnosu na glavnicu i redovnu kamatu 23,38% i u odnosu na redovnu i zateznu kamatu 19,83%.