Jevreji u Banjaluci bez slavlja praznika Purima zbog nedostatka novca

Jevreji su juče proslavili svoj veliki praznik Purim, u znak sjećanja na oslobađanje jevrejskog naroda u doba Perzijskoga cara Ahašvera. Povodom ovog praznika novinar Klix.ba posjetio je “Jevrejski kulturni centar Arie Livne” (JKC) u Banjaluci, gdje ga je ugostio Đorđe Mikeš, direktor ovoga centra.

“Purim je praznik proljeća i suština tog praznika je da se napravi veselje za djecu. Mi smo htjeli da organizujemo jedano cjelosedmično praznovanje, imali smo u planu da napravimo maskenbal kako bi uveličali ovaj dan i sugrađanima poklonili prekrasnu manifestaciju. Nažalost na pola puta od ostvarenja ovog plana spriječio nas je nedostatak finansija”, rekao je sa žaljenjem Đorđe Mikeš i obećao da će Jevrejska opština narednog proljeća obradovati Banjalučane lijepom manifestacijom.

Nastanak Jevrejskog kulturnog centra

Direktor JKC-a nas je upoznao kako je došlo do otvaranja ove institucije, koja je jako važna za njegove sunarodnjake, ali i za građane Banjaluke.

“Kada je prije godinu dana ovaj centar otvoren, predsjednik banjalučke Jevrejske godišnje skupštine Arie Livne, po kojem se ovaj centar i zove i koji je najzaslužniji za njegovu izgradnju, zamolio me je da mu pomognem u obavljanju poslova Jevrejskog kulturnog centra i dogovorili smo se da pola radnog vremena ja radim kao direktor a istovremeno sam u godišnjoj skupštini Jevrejske opštine BL izabran za potpredsjednika”, objasnio je Mikeš.

Prije Drugog svjetskog rata u Banjaluci je živjelo oko 400 Jevreja. U jednom periodu su bile čak i dvije Sinagoge u ovom gradu, Sefardska i Askinaška. Za vrijeme 2. svjetskog rata banjalučki Jevreji su stradali. Odvedeni su u logore smrti iz kojih se većina nikada nije vratila.

“Poslije 2. Svjetskog rata se postepeno formirala Jevrejska opština. To ‘opština’ nema veze sa lokalnom samoupravom nego ima značenje organizovanja Jevreja u nekom okrugu, u ovom slučaju banjalučkom. Bilo je malo Jevreja i te godišnje skupštine su se uglavnom obavljale u stanovima onih koji su vršili dužnost predsjednika Jevrejske opštine”, objašnio je direktor JKC-a.

On je napomenuo da se oni malo stariji Banjalučani sjećaju da je Banjaluka nekada imala jedno dosta veliko Jevrejsko groblje u Boriku, do sportske dvorane Borik na mjestu sadašnjeg Srpskog pravoslavnog groblja. Ono je bilo prilično zapušteno, a u jednom momentu je gradu zafalilo prostora za ukapanje i praktično su odlučili da se to groblje uništi, te da se jedan mali dio groblja izmjesti na Novo groblje, u naselju Pobrđe, gdje su jedan dio odvojili da bude Jevrejsko groblje.

“U to doba je grad pozvao sve Jevreje koji žive u Banjuci, ala imaju neke pretke sahranjene na starom groblju u Boriku, da se jave da se izvrši eshumacija. Na žalost samo je porodica Levi imala nekog svog pretka a za ostale se niko nije javio i grad je to tako napravio da su sve te kosti izvađene i na jednom mjestu Novog groblja napravljen je jedan mali spomenik i tu su sahranjeni svi ti ostaci”, kaže Mikeš.

U modernije vrijeme, 2000-te godine, Jevrejska opština je pokušavala da od grada dobije neku nadoknadu za to groblje.

“Grad Banjaluka je utvrdio da prostor na kojem je prije godinu dana napravljen Jevrejski kulturni centar (na lijevoj obali Vrbasa kod Venecija mosta), pripadao jednoj Jevrejskoj porodici koja nema nasljednika. I donijeli su odluku da nam ustupe kao Jevrejskoj opštini ovo zemljište i da se na njemu može napraviti Jevrejska institucija”, pojasnio je Mikeš.

Samoodrživost najbolje rješenje

Vlada RS-a je odlučila da se oduži Jevrejskoj opštini tako što će učestvovati u izgradnji donirajući milion maraka.

“Da se razumijemo, ove pare nikada nisu nama date na ruke nego su računi dolazili u Ministarstvo finansija koji su sa njihove strane bili plaćeni. Od tih milion maraka 840.000 KM je potrošeno na plaćanje raznih taksi za izgradnju objekta”, tvrdi Mikeš.

On pojašnjava kako to nije bilo dovoljno sredstava da se počne s izgradnjom, pa je došlo do ideje da se napravi ugovor sa ‘Niskogradnjom’ kojoj je dato zemljište na kojem može da napravi objekat a da ono što bi odgovaralo tržišnoj cijeni prostora bilo naše plažanje izgradnje tog objekta. Na taj način se došlo do toga da je 21 posto ove zgrade u vlasništvu Jevrejske opštine dok je ostatak u vlasništvu “Niskogradnje” koja je svoj dio komercijalno prodala privatnim licima.

“Mi imao u prizemlju prostor koji smo dali u zakup a gdje se nalazi kafić. Na prvom spratu imamo 4 kancelarije i dva apartmana. Jednu od tih kancelarija koristmo u svoje svrhe dok smo ostale iznajmili određenim predstavništvima i preduzećima. Jedan apartman smo pretvorili u kancelarijski prostor dok drugi radi kao apartman”, kaže Mikeš.

Na drugom spratu JKC-a je sala multimedijalnog centra koja može da služi za razne prezentacije. On je potpuno opremljen za tu vrstu korištenja, a u njemu se mogu organizovati mali koncerti, pozorišnje predstave, predavanja i slično. Na istom tom spratu je i prostorija koja još nije u funkciji, ali koja može da služi kao restoran i prijem gostiju za vrijeme nekih dešavanja.

Sinagoga posvećena žrtvama Holokausta

Na trećem spratu se nalazi još nekoliko apartmana a jedna prostorija služi kao Sinagoga.

“To je prva Sinagoga poslije 70 godina koju je Arie Livne posvetio svojoj majci koja je stradala u logoru smrti Aušvicu i ostalim banjalučkim jevrejima postradalim u Holokaustu”, kazao je direktor JKC-a.

Banjaluka je nekada imala dvije sinagoge koje su srušile okupatorske vlasti u Drugom svjetskom ratu. To je Sefardska Sinagoga koja se nalazila u zanatskom centru gdje danas i ulica nosi ime Jevrejska, a druga je Sinagoga jevrejskog plemena Aškinazi koja se nalazila na mjestu današnje zgrade Crvenog krsta.

“Sadašnja Sinagoga u Banjaluci nema svoga rabina. Kada su praznici i posebne svetkovine nju posjećuje takozvani gostujući rabin iz Sarajeva Eliezer Papo. On je u našem JKC-u imao par predavanja na kojima je zainteresovanim posjetiocima kazivao o Jevrejskom narodu, našoj istoriji, kulturi i običajima”, objasnio je Mikeš

U banjalučkoj Jevrejskoj opštini trenutno ima oko 80 Jevreja i Sinagoga u JKC je dovoljna da zadovolji potrebe ove Jevrejske opštine.

“Svrha ovog kulturnog centra je da Jevrejski narod ima mjesto gdje može da organizuje razne događaje na kojima možemo govoriti o svojoj kulturi, istoriji i svemu vezano za Jevrejski narod”, kaže Mikeš i dodaje da je JKC otvoren prema svima i za sve.

“Nadamo se da i nas drugi tako primaju”, na kraju je dodao Đorđe Mikeš.

(Klix)