Kristalisanje alternative

Piše: Milko Grmuša

Odavno je u Srpskoj pitanje za milion dolara šta bi trebala da uradi opozicija kako bi iskristalisala drugačiji politički program u odnosu na vlast. Događaji koji su se, spontano ili ne, dogodili u posljednjih nekoliko dana daju priliku da se u vrlo kratkim crtama daju osnovne konture te politike.

“Non pejper”

Odavno govorim o tome da sa SDA koju vodi Bakir Izetbegović i čija je politika nastavak Islamske deklaracije njegovog oca-ne treba sarađivati na bilo koji način, pa čak i na tehničkom nivou. NJihove posljednje prijetnje ratom svjedoče da je Izetbegović junior, za razliku od rahmetli oca, spreman da žrtvuje mir za politički opstanak ne Bosne, nego SDA kojoj prijete ozbiljni problemi na predstojećim opštim izborima. SDA danas nema kapacitet da zapali rat u BiH, ali ih svejedno treba odbaciti kao legitimne sagovornike i o njihovom ponašanju neprestano ukazivati Evropskoj narodnoj partiji, sve dok SDA ne bude potpuno eliminisana iz te organizacije.

“Unija Republike Srpske i Federacije BiH”

Kad je riječ o BiH, mislim da pozicija PDP-a i SDS-a kao nosilaca opozicije u Srpskoj treba da bude stav da BiH ima smisla da opstane isključivo kao konfederalni savez koje bi činile države-članice sa svim državnim prerogativima, pri čemu bi nadležnosti državne zajednice bile odbrana, monetarna i carinska politika. Republika Srpska, sa granicama određenim Dejtonskim sporazumom, bila bi sastavni dio državne unije. Od izvornih deset nadležnosti Unija bi imala najviše pet. Budući da pojam “Bosna i Hercegovina” ne znači ništa, da “Bosna” i “Hercegovina” nisu ustavni entiteti i jedinice, da se niti jedan narod u BiH ne naziva `Hercegovcima”, potrebno je promijeniti i naziv Unije. NJen naziv bi mogao da bude “Unija Republike Srpke i Federacije BiH”, sem u slučaju da se partneri u FBiH ne dogovore da transformiraju FBiH na više jedinica. U tom slučaju bi se naziv Unije prilagodio toj činjenici.

Pozicija Republike Srpske u Uniji

Već je rečeno da Srpska treba da insistira na konfederalnom savezu, uniji Srpske i FBiH. Ta unija bi bila međunarodno priznata i imala bi članica Ujedinjenih nacija i, eventualno, Evropske unije. Dakle, mi ne trebamo da insistiramo na imperativnoj disoluciji zajedničke države BiH kojoj treba promijeniti ime. Ne. Naša politika treba biti da nam reformisana BiH treba, da je u našem interesu, da nam treba zajedničko tržište i da mi nemamo ništa protiv visoko decentralizovane, sekularne, pravne, demokratske, slobodno tržišne i tehnološki razvijene Unije.

Odnos Srpske prema Srbiji

Nama je potrebna najbliža moguća saradnja sa Srbijom, treba da tražimo da Unija bude dio jedinstvenog ekonomskog prostora sa Srbijom i moramo koristiti svoje nacionalne veze sa najvećom zemljom regije.
Istovremeno, Srpskoj je najmanje u interesu da se, eventualno, priključi Srbiji i ostane bez bilo kakve ustavne pozicije i autonomije. Takav scenario doveo bi do potpunog demografskog pražnjenja ovog prostora, svi bi otišli ka Beogradu i ovo bi ostala spržena zemlja.

Međunarodna pozicija Srpske

U svijetu koji se rapidno mijenja u svakom smislu, Srpska treba da gradi partnerstva sa svim faktorima koji bi podržali prethodno navedene osnovne elemente njene politike. Pri tom, u odnosu na postojeće stanje i politiku aktuelne vlasti, treba ne samo zadržati nego i dodatno afirmisati odnose sa Izraelom, snažiti insitucionalnu saradnju sa zvaničnim institucijama Rusije, umjesto povezivanja sa kriminogenim strukturama ove zemlje, te izbjegavati konfrontaciju sa SAD, uz promjenu retorike i narativa prema ovoj moćnoj zemlji.

Što se tiče NATO integracija kao teme koja neprestano “visi u zraku” i malo-malo se aktuelizuje, potrebno je promijeniti fokus i iz defanzivne pozicije lopticu prebaciti u NATO dvorište: ako NATO prihvati Uniju Republike Srpske i FBiH i obaveže se da pacifikuje radikalne islamističke elemente u FBiH, te se obaveže da će štititi pravo Srpske na njenu ustavnu autonomiju i pravo na samoopredjeljenje, Srpska ne treba biti protiv NATO integracija.
Što se tiče Evropske unije, njoj tek predstoji ozbiljna unutrašnja transformacija i mi trebamo insistirati na evropskim vrijednostima, slobodnom protoku ljudi, roba, kapitala i tehnologija u regiji zapadnog Balkana, te snaženju trgovinskih veza i sporazuma kako sa EU, tako i sa važnim evropskim zemljama koje nisu članice EU.

Unutrašnji politički kontekst

Da bi mogla kredibilno da vodi svoju politiku, prvi preduslov je da Srpska ima zdravu privredu, vladavinu prava i supremaciju institucija, a ne bilo kojeg pojedinca. Srpska treba kredibilne institucije koje će odluke donositi na osnovu propisanih procedura i zakona, a ne na osnovu bilo čije pojedinačne volje. Institucije Srpske trebaju da nadžive bilo kojeg političara i da ne zavise od pojedinačnih kaprica političkih moćnika. Takođe, ekonomija mora da bude zasnovana na principima slobodnog tržišta, konkurencije i efikasnosti, a ne da “ortačkim kapitalizmom” pravimo nezdravu kohabitaciju politike, birokratije i tajkuna.

Samo takva Srpska bila bi u stanju da iznese nacionalni i državni zadatak pred njom.

Razgovori i pregovori opozicije u Srpskoj oko tješnje saradnje i zajedničkog nastupa na predstojećim opštim izborima 2022. godine su besmisleni ako nema zajedničke politike i stava prema najvažnijim političkim temama. O ovim temama, sadržanim u ovom tekstu, mi nikad nismo razgovarali na koherentan i ozbiljan način. Dok god ne izgradimo zajedničku politiku, besmisleno je graditi zajednički politički nastup.

Pored prethodno navedenih elemenata političke alternative, mislim da treba i dalje insistirati na onim stvarima koje radimo u Skupštini Grada Banja Luka: sposobnost prije podobnosti, konkurs kao osnova svih zapošljavanja i imenovanja u javnom sektoru, puno poštovanje zakona.

Tek nakon toga mogući su razgovori o ozbiljnijem političkom uvezivanju.