MEĐUNARODNE VEZE Ko su partijske “srodne duše” stranaka iz RS?

U situaciji kada većina stranačkih lidera u RS o kontinentalnom i globalnom okviru prozbori samo ako iz trougla SAD – EU – Rusija stignu poruke u kojima se pominje BiH, nikoga ne treba da čudi to što međunarodne veze slabašno kotiraju na listama prioriteta ovdašnjih partija.

Ipak, postoje izuzeci od pravila da se ambicije te vrste maksimalno protežu na maticu Srbiju ili na region, odnosno prostor bivše Jugoslavije. Među opozicionim grupacijama, Partija demokratskog progresa pokušava da izgradi dobre odnose sa političkim opcijama okupljenim u Evropskoj narodnoj partiji. Od vladajućih stranaka, Savez nezavisnih socijaldemokrata je nastojao da uspostavi slične relacije unutar Socijalističke internacionale. Međutim, nakon isključenja iz ovog internacionalnog foruma, 2012. godine, izgubili su entuzijazam za pozicioniranje u krugu partija iz ove dominantno zapadne strukture i uglavnom se okrenuli potrazi za partnerima na istočnoj hemisferi.

Koliko su važna politička prijateljstva?

– Mi smo jedina stranka iz RS u Evropskoj narodnoj partiji, koja okuplja 75 članica, čija se orijentacija može označiti kao desni centar ili centar. U ENP imamo korektan tretman. Članovi Evropske narodne partije snažno podržavaju Dejtonski sporazum i ustavnu poziciju RS. Za nas je najbitnije da smo u okviru ENP stekli mnogo političkih prijatelja, a jedan broj njih i doveli u Banjaluku – kaže predsjednik PDP-a Branislav Borenović za Srpska Cafe.

On ističe da i njegova partija i RS samo mogu imati korist od članstva u istoj međunarodnoj asocijaciji sa nizom uticajnih stranaka, od CDU Angele Merkel u Njemačkoj do Narodne partije Marijana Rahoja u Španiji, a prije “Bregzita” i konzervativaca iz Ujedinjenog Kraljevstva.

U SNSD-u smatraju da do razlaza sa Socijalističkom internacionalom, bez obzira što je za takav ishod godinama lobirao SDP BiH, ne bi došlo da su bili spremni “odreći se svoje politike i svojih principa”.

– Tu prvenstveno mislim na naše uporno insistiranje na očuvanju izvornog Dejtona i povratku na autentični sadržaj tog sporazuma, ali i na našu beskompromisnu opredijeljenost da onemogućimo svaki pokušaj jačanja i centralizacije BiH, a nauštrb entiteta. To je, dakle, bila cijena koju smo bili spremni platiti i moram reći da se poslije toga osjećamo mnogo rasterećenije i da maksimalno koristimo tu privilegiju da smo potpuno autonomni i samostalni u kreiranju svojih politika – kaže Radovan Kovačević, portparol SNSD-a, za Srpska Cafe.

Međunarodna saradnja mimo asocijacija

On smatra da se pritisci zbog kojih se SNSD razišaosa Socijalističkom internacionalom, “danas prvenstveno vrše preko ENP-a čiji su članovi u BiH – SDA, PDP i HDZ BiH, a članstvu se nada i SDS”.

– Oni su danas izloženi toj vrsti pritisaka, a nisam baš siguran, kada govorimo o strankama iz Srpske, da će zbog interesa Srpske biti spremni platiti cijenu koju smo mi već platili. U svakom slučaju, naša međunarodna saradnja se danas odvija mimo bilo kakvih asocijacija, odnosno isključivo na pojedinačnom nivou. I u tom smislu bih mogao izdvojiti Jedinstvenu Rusiju, Socijalne demokrate iz Slovenije, Srpsku naprednu stranku iz Srbije, ali i mnoge druge – dodaje Kovačević.

Iako je razumljiva, mada prenaglašena polarizacija stranaka iz Srpske povodom unutrašnjih pitanja, fascinantno je da opozicioni i vladajući blok uspijevaju da pronađu povode za sukob čak i u sferi stranačkih partnerstava na evropskoj sceni. U proteklim godinama, PDP je u više navrata burno reagovao na kontakte lidera SNSD-a Milorada Dodika sa pojedinim političarima iz Slobodarske partije Austrije (FPO) Hajnca Kristijana Štrahea i Nacionalnog fronta (FN) Marin Le Pen u Francuskoj, insistirajući na ocjeni da je riječ o krajnje desnim opcijama, te da komunikacija s njima samo šteti ionako nepovoljnom imidžu RS na Zapadu.

Međutim, nakon posljednjih izbora u Mađarskoj, 8. aprila, desio se zanimljiv fenomen – predsjednik PDP-a Branislav Borenović čestitao je premijeru ove zemlje Viktoru Orbanu ubjedljivu pobjedu, oličenu u dvotrećinskoj parlamentarnoj većini njegove partije Fides. Kuriozitet je u tome što i Fides i FPO imaju sličnu reputaciju u “politički korektnim” krugovima na Zapadu, pri čemu nisu rijetke situacije da se u takvom miljeu i Štraheovoj i Orbanovoj stranci pripisuju odrednice kao što su “nacionalizam”, “ekstremizam”, pa čak i “fašizam”.

Patriotizam ili “neonacizam”?

Od ove vrste etiketa predsjednika mađarske vlade nije spasila ni činjenica da je Fides i dalje član Evropske narodne partije, a napade na Štrahea nije pacifikovao ni njegov ulazak u aktuelnu koalicionu vladu Austrije sa relativno “podobnim” kancelarom Sebastijanom Kurcom. U ideološkom žrvnju globalizma, čvrst stav prema migrantskim talasima ka Evropi ne prašta se ni Orbanu, ni Štraheu. A kada se tome još doda negativan gard spram kontroverznog zemljaka Džordža Sorosa, koji pokazuje lider Fidesa, stiže se do situacije u kojoj nema nikakvog preispitivanja sumanute sklonosti mejnstrim medija na Zapadu i njihovih političkih patrona da i elementarni patriotizam olako satanizuju kao “neonacizam”.

Prvi čovjek PDP-a Branislav Borenović imao je 24. februara ove godine srdačan susret u Banjaluci sa Peterom Sijartom, potpredsjednikom mađarskog Fidesa i Orbanovom “desnom rukom”. Borenović ima objašnjenje za preokrete u svojevrsnom petouglu PDP – Dodik– Štrahe – Kurc – Orban.

– Može se reći da i u Evropi i kod nas ideologije odlaze u drugi plan i ustupaju mjesto pragmatizmu i matematici. Austrija je specifična zemlja sa zahtjevnom i izazovnom političkom scenom, pri čemu nije jedina koja ima nestandardna partnerstva, ako uzmemo u obzir, recimo, veliku koaliciju u Njemačkoj između demohrišćana i socijaldemokrata. Što se tiče PDP-a, mi ostajemo apsolutno ravnopravan dio ENP i uvažavamo principe na kojima Evropska narodna partija zasnovana, a to podrazumijeva i da kritikujemo radikalno desne stavove, jer pripadamo desnom centru – zaključuje Borenović.

Precjenjivanje do komičnosti?

SNSD ima negativan stav prema prigovorima koji su im godinama stizali iz PDP-a zbog Štrahea, u kontekstu nedavne Borenovićeve čestitke slično profilisanom Orbanu.

– Kako drugačije to ocijeniti, nego kao potpuno licemjeran čin. Ali,dobro, na takve stvari se javnost u Srpskoj već odavno navikla od PDP-a. Nedavno je hitna društvenim mrežama, u smislu podsmijeha, bio jedan promo film PDP-a, u kojem su naveli da su Donald Tramp i Angela Merkel na izborima pobijedili zahvaljujući tome što je na njihovim stranačkim konvencijama u publici sjedio i Branislav Borenović. Dakle, taj nivo umišljenosti i precjenjivanja sopstvenog značaja mi smatramo isključivo komičnim, iako moramo primijetiti da u toj stranci imaju mnogo veći pristup raznoraznim stranim strukturama, nego što ga imaju kod ljudi u RS – smatra Radovan Kovačević.

Nezavisno od ovog konkretnog slučaja, na primjedbe da sa SNSD suviše približio naglašeno desnim partijama u inostranstvu, od FN do FPO, iako je nominalno lijeva stranka, naš sagovornik uzvraća podsjećanjem da je njihova međunarodna saradnja zasnovana na pojedinačnom nivou.

– U ovom slučaju je riječ o strankama koje su bile spremne da prenesu stav Republike Srpske u Evropskom parlamentu, u kojem su zastupljene sa nezanemarivim brojem poslanika, na čemu smo im zahvalni. Trebam li uopšte naglasiti da nam je bilo bitno da se naš glas čuje upravo u situacijama kada su o RS izuzetno loše govorile stranke iz grupacije kojoj pripadaju, ili to žele, PDP i SDS – kaže Kovačević.

Što se tiče ostalih parlamentarnih stranaka, nisu zabilježeni nikakvi tragovi novijih nastojanja NDP-a i DNS-a da uspostave kontakte i saradnju sa srodnim strankama na međunarodnoj sceni. Osim ako se ne računaju raniji srdačni odnosi potpredsjednika Narodnog demokratskog pokreta Zdravka Krsmanovića, iz njegove ljevičarske faze, sa liderom grčke Sirize Aleksisom Ciprasom. Socijalistička partija je nedavno imala kontakte sa Komunističkom partijom Kine, na tragu sličnih aktivnosti SNSD-a, budući da su i Petar Đokić i Milorad Dodik, odnosno Željka Cvijanović, sve intenzivnije političke i ekonomske relacije sa zvaničnim Pekingom počeli da šire i na povremenu stranačku “interakciju”.

A šta je sa ostalima?

Zanimljiv je i slučaj SDS-a, koji je prije više od jedne decenije imao period političke bliskosti sa strankom “Forza Italia” bivšeg itaijanskog premijera Silvija Berluskonija. Ipak, ovaj aranžman, u kojem je ključnu ulogu imao jedan pravoslavni sveštenik, tada stacioniran u Trstu, nije nikad imao posebno reprezentativan nivo, već se završiona susretima sa regionalnim i lokalnim funkcionerima partije “Naprijed, Italija”, uglavnom sa sjevera ove zemlje. A onda je sve utihnulo, vjerovatno uz huk olakšanja kasnijih čelnika SDS-a, koji bi teško mogli da se verbalno nose sa hipotetičkim domaćim provokacijama na račun komičnog potencijala Berluskonijeve “bunga-bunga” epizode.

Šta god da se u budućnosti desi na polju međunarodnih veza stranaka iz RS – a nema nagovještaja ozbiljnijih prodora – dvije dimenzije su presudne.

Prvo, takve relacije su smislene ako se uspostavljaju sa onima koji su od početka devedesetih do danas imali prijateljski ili bar korektan odnos prema Srbima sa obe strane Drine. Takvi su bili i Štrahe i Orban, a bez dileme i Marin Le Pen, i to treba priznati, ne obazirući se na nebulozne “fašističke” etikete koje im lijepe savremeni “veliki inkvizitori” na Zapadu. Opet, minimum fer pleja prema RS i Srbiji sigurno je teško pronaći, na primjer, u partijama iz kojih su dolazili ili im bili bliski dosadašnji visoki predstavnici u BiH, kao što su britanski liberali Pedija Ešdauna, španski socijalisti Karlosa Vestendorpa, švedski konzervativci Karla Bilta i austrijske socijaldemokrate Volfganga Petriča i Valentina Incka. A takođe i njemački CDU Kristijana Švarc Šilinga i po “neutralnosti” poznate Doris Pak, ma koliko u PDP-u tvrdili da imaju drugačija iskustva sa Angelom Mekel, s kojom se Branislav Borenović dva puta susreo.

Drugo, postoji sasvim dovoljan broj unutrašnjih pitanja za potenciranje razlika između vlasti i opozicije u RS. Deplasirano je prenositi ih na tanke domete kompletne političke scene Srpske u sferi međunarodnih stranačkih veza. Za slučaj “Štrahe – Orban”, koji je najilustrativniji primjer periodičnih eksplozija negativne energije, tamo gdje joj mjesto nije, između SNSD-a i stranaka SZP-a, otac psihoanalize Sigmund Frojd davno je smislio formulaciju “narcizam malih razlika”. A za ovu ljutu ranu nacionalnog mentaliteta, domaći psihijatar koji se zove Radovan Karadžić ne tako davno pronašao je ljutu travu. I odgovarajuću terapiju sa originalnim imenom – tihovanje.

Zanimljive adrese van vidnog polja

Ukoliko bi postojala politička volja, praćena skromnim budžetima, stranke u RS mogle bi da pokušaju da uspostave veze sa solidnim brojem partija u Evropi koje, po svemu sudeći, njihovim stratezima nisu u vidnom polju.

Sa strankama desnog centra, a takve su bar četiri u NSRS – tri iz SZP-a i DNS – kompatibilna je Republikanska partija Jermenije, vladajuća partija u ovoj zemlji za izuzetno uticajnom dijasporom u Francuskoj i SAD. “Nezavisni Grci” Panosa Kamenasa, ministra odbrane u koalicionoj vladi sa Sirizom, solidniji su izbor od Briselu apsolutno lojalne Nove demokratije.

Ukoliko im je sve to nedovoljno zapadno, alternativa je autentični degolista Nikola Dipon-Anjan, koji vodi parlamentarnu stranku “Francuska se pojavila”, a na posljednjim predsjedničkim izborima dobio je skoro pet odsto, odnosno 1,7 miliona glasova.

SNSD i SP ne koriste srodnost sa “Nepokornom Francuskom” Žan-Lik Melanšona, ljevičara-antiglobaliste koji je kao predsjednički kandidat dosegao sedam miliona glasova ili skoro 20 procenata. I Ljevica (Die Linke) u Bundestagu bila bi zanimljivo rješenje, sa Sarom Vagenkneht, koja je jedan od najatraktivnijih govornika u njemačkom parlamentu.

U istočnoj Evropi je optimalna Partija socijalista u Moldaviji, koju vodi proruski predsjednik te države Igor Dodon, pa čak i Komunistička stranka Češke i Moravske, doskoro treća po snazi u ovoj zemlji.

(Saša Bižić, srpskacafe.com)