Ovo su tri scenarija za rat Evrope i Putina

Može li se Evropa sama odbraniti od ruskog napada? Ovo pitanje dosad je bilo samo fikcija, ali nakon rata Rusije i Ukrajine i porasta podrške Donaldu Trampu u anketama, evropski političari iznenada su se suočili s ovim scenarijem.

Bivši predsjednik SAD, a vjerovatno i budući, navodno je rekao zvaničnicima Evropske unije da neće priteći u pomoć kontinentu ako bude napadnut. Evropi bi zbog decenija nedovoljnog ulaganja u vojsku za ponovnu izgradnju industrijske baze bile potrebne velike količine novca i pet do deset godina, reklo je nekoliko sadašnjih i bivših vojnih zvaničnika, prenosi Index.

To je vrijeme koje Evropa možda neće dobiti. Politico je analizirao koje mogućnosti Evropa ima, planove za njihovo jačanje i implikacije potencijalnog kraja evropskog Pax Americana.

Prvi scenario – Putin napada 2027.

Godina je 2027. Tramp je u trećoj godini svog drugog mandata. Ukrajina se i dalje bori, ali zapadna pomoć je presušila, a linije fronta su zamrznute mjesecima. Na drugom kraju svijeta zaoštrava se obračun oko Tajvana između Pekinga i Vašingtona. U tom trenutku ruski predsjednik Vladimir Putin odlučuje da napadne.

Projektili su pogodili estonski aerodrom Ämari. Stotine hiljada ruskih vojnika u Lenjingradskoj vojnoj oblasti – očvrsnulih kroz godine rata u Ukrajini i opremljeni nevidljivim lovcima suhoj Su-57, tenkovima T-14 armata, bespilotnim letjelicama, raketnim i mobilnim artiljerijskim sistemima koji mogu ispaliti hiljade granata dnevno zahvaljujući godinama razvoja i ulaganja – napadaju istočnu Estoniju.

Prve jedinice koje će biti pogođene su NATO-ove snage Proširene istaknute prisutnosti (Enhanced Forward Presence) od 2.200 multinacionalnih vojnika, predvođene Ujedinjenim Kraljevstvom i ojačane s oko 10.000 estonskih vojnika i još hiljadama lokalnih volontera. Povlače se pod udarom, ali čine ono što je trebalo da učine. Međunarodne jedinice tamo su postavljene manje kao borbena snaga više kao istureno obezbjeđenje, da stave živote stranaca na kocku i pokažu odlučnost.

“To je više simbolično nego vojno, ali je važno”, rekao je Michel Goya, bivši pukovnik francuske vojske i vojni istoričar, o trenutnoj prisutnosti NATO-a na Baltiku: “To pokazuje solidarnost, da smo spremni umrijeti za Estoniju. Poruka Rusima: Ako želite napasti Estoniju, moraćete ubiti Britance i Kanađane.”

“Tramp bi mogao potkopati NATO-ovo odvraćanje jednim tvitom”

Međutim, u ovom scenariju, evropski bijeli vitez nema namjeru dojahati u pomoć. Tramp je većinu američkih trupa i vojne opreme stacionirane na kontinentu preusmjerio na Indo-Pacifik, a ionako je već signalizirao Putinu da ga neće toliko uznemiriti čin agresije na Baltiku. “Tramp bi potencijalno mogao potkopati NATO-ovo odvraćanje jednim tvitom”, rekao je Benjamin Tallis, viši saradnik njemačkog think tanka DGAP.

Za nekoliko dana Rusija kontroliše istočnu Estoniju, u kojoj živi većina etničke ruske manjine u toj zemlji. Kremlj objavljuje da se regija vratila matici i širi svoj nuklearni kišobran nad novoosvojenim teritorijima.

“Ako Rusi osjete da se mogu izvući s tim, okupirali bi dijelove istočne Estonije”, rekao je Daniel Fried, bivši američki ambasador u Poljskoj. Ruski drski napad ostavlja Evropu pred dilemom. Putin nije napao cijeli savez – treba li riskirati nuklearnu odmazdu zbog dijelova istočne Estonije? Ili ne učiniti ništa, prepuštajući Putinu ne samo laku pobjedu, već pretvarajući bezbjednosne garancije NATO-a iz člana 5. u bezvrijedan papir – i dajući ruskom predsjedniku tačno ono što želi.

“Putin i Rusija shvataju da ne mogu poraziti NATO vojno, mogu samo politički poraziti NATO, tako što će član 5. učiniti suvišnim”, rekao je Ed Arnold, istraživač za evropsku bezbjednost na Kraljevskom institutu ujedinjenih službi (RUSI), britanskom think tanku.

Putin insistira na tome da je ta ideja smiješna: “Rusija nema razloga, nema interesa – geopolitičkog interesa, niti ekonomskog, političkog niti vojnog – boriti se sa zemljama NATO-a”, rekao je u decembru. Ali opet, rekao je isto za Ukrajinu. U svakom slučaju, alarm postaje sve glasniji.

Njemački scenario. Putin napada do 2025. godine

Njemačka vojska sastavila je “scenario vježbe” za svoje planere. Predviđa se ruski napad na prevlaku Suwałki između Poljske i Litvanije u razdoblju između ovogodišnjih predsjedničkih izbora u SAD i početka 2025. Takav bi napad odsjekao Baltik od ostatka Evrope.

“Moramo uzeti u obzir da bi Vladimir Putin jednog dana mogao čak napasti zemlju NATO-a. Naši stručnjaci vjeruju da će to biti moguće u razdoblju od pet do osam godina”, rekao je početkom januara njemački ministar osbrane Boris Pistorijus.

Antonio Missiroli, bivši pomoćnik glavnog sekretara NATO-a, rekao je da bi situacija “u kojoj američke garancije nisu povučenenego ublažene ili nesigurnije” mogla dovesti Kremlj u iskušenje da krene prema ranjivoj zemlji, poput Estonije, hibridnim metodama ili direktnim vojnim napadom.

Rastući rizik doveo je do poziva Evropi da se pripremi prije nego što bude prekasno.

“Sada postoji prilika koja može trajati jednu, dvije, možda tri godine, tokom kojih moramo uložiti još više u sigurnu odbranu”, upozorio je prošle sedmice glavni komandant norveške vojske general Eirik Kristoffersen. U decembru je Jacek Siewiera, načelnik poljske Kancelarije za nacionalnu bezbjednost, rekao da istočno krilo NATO-a ima samo tri godine da se pripremi za sukob: “Ovo je vrijeme kada se mora uspostaviti sposobnost koja će biti jasno sredstvo odvraćanja od agresije.”

Oko jedne stvari se svi slažu: Evropa je trenutno ranjiva.

“Evropa ne samo da nije spremna za rat, već se i ne priprema za rat”, upozorio je Tallis iz njemačkog think tanka DGAP. Bez SAD, Evropska unija nema ni vojnu opremu ni ljudstvo da se suoči s Moskvom u sukobu visokog intenziteta. “Evropljani nemaju kapacitet za odbranu. Odbrana Baltika zahtijevala bi ozbiljna američka vojna sredstva”, rekao je Fried, bivši američki ambasador.

Treći scenario. Putin napada sutra

Ako bi Kremlj sutra izvršio invaziju, evropske oružane snage suočile bi se s ruskom vojskom izmorenom i iskrvarenom ratom u Ukrajini, ali još uvijek snažnom borbenom silom. Prošle godine Putin je povećao brojnost ruske vojske (uključujući rezerviste) na 3,3 miliona, dodavši 170.000 ljudi, a više od 600.000 ruskih vojnika sada se bori u Ukrajini.

Uprkos gubicima na bojnom polju, Rusija još uvijek nadmašuje evropske zemlje NATO-a u smislu broja (iako ne i kvaliteta) tenkova, artiljerijskih sistema i borbenih aviona. Takođe će ove godine službeno potrošiti 4,4 posto BDP-a na odbranu, iako je stvarna brojka vjerovatno mnogo veća.

Bez Vašingtona, Evropa bi se vjerovatno našla u užasnom manjku vojne opreme. U decembru je penzionisani general-lajtnant Marc Thys rekao da belgijskoj vojsci toliko nedostaje municije i sredstava da će vojnici “morati bacati kamenje” nedugo nakon početka bilo kakvog sukoba.

SAD ima oko 100.000 vojnika stacioniranih u Evropi, oko trećinu u Njemačkoj i malu, ali rastuću prisutnošću u Poljskoj. Sirovi brojevi možda nisu veliki, ali decenijama su djelovali kao garancija predanosti Vašingtona i sredstvo odvraćanja od agresije.

“Cijena američkog izolacionizma za Evropu i svijet je svjetski rat”

“Cijena američkog istorije”, rekao je Oleksandr Merežko, ukrajinski parlamentarni poslanik i predsjednik parlamentarnog odbora za spoljne odnose.

NATO je organizovao snage za raspoređivanje u državama na prvoj liniji; najviše vojnika učestvovaće  u operaciji pod vođstvom Njemačke u Litvaniji, gdje Bundesver planira poslati 4.800 vojnika do 2027. godine. Ali evropske zemlje vjerovatno ne mogu dovoljno brzo premjestiti pojačanja na Baltik da na vrijeme podrže tamošnje snage, ističu visoki evropski zvaničnici.

Od kraja hladnog rata brojnost evropskih vojski se smanjila. Mnoge evropske zemlje ukinule su nepopularne zakone o vojnom roku i prešle na profesionalnu vojsku. Između 1989. i 2022. broj vojnog osoblja EU pao je sa 3,4 miliona na 1,3 miliona.

Neposredni prioritet su kopnene vojske, rekao je švedski ministar odbrane Pål Jonson za Politico: “Kada je riječ o našim oružanim snagama, evidentno je da moramo povećati spremnost i raspoloživost, posebno kopnenih snaga.”

Oružane snage u Evropi, koje se oslanjaju na volontere, bore se za regrutiranje ne samo u Njemačkoj, Ujedinjenom Kraljevstvu, Španiji i Francuskoj – već čak i u zemljama bliže prvim linijama kao što su Rumunija, Poljska i Bugarska.

Manjak ljudstva ozbiljan je izazov za vojske koje se žele pojačati. “Ako ne uspijemo osnažiti naše oružane usluge, tada sav dodatni proračun i nabavka neće stvarno imati očekivane rezultate”, rekao je general Robert Brieger, predsjednik Vojnog odbora Evropske unije, tijela EU koje okuplja načelnike odbrane.

Finska je najspremnija za rat

Za neke je zemlje ruska nezakonita aneksija Krima 2014. bila poziv na uzbunu. Baltičke i nordijske zemlje vraćaju se regrutovanju vojnika. Litvanija je ponovno pokrenula regrutovanje 2015. godine, Švedska 2017, a Latvanija 2023. U Estonskoj odbrambenoj ligi civili redovno vježbaju za rusku invaziju.

Poljska vojska dugo je oscilirala oko 100.000 pripadnika, ali je posljednjih godina počela rasti. Iako brojnost trupa raste, još nije dosegnula nivo koji bi omogućio veliko raspoređivanje u slučaju ruskog napada. Njemačka ima 183.150 aktivnih vojnih osoba. Vodeće evropske vojne sile su Francuska s 303.750 i Ujedinjeno Kraljevstvo sa 150.350 vojnika.

Finska, u kojoj su napetosti s Rusijom ključno pitanje uoči predsjedničkih izbora krajem januara, među evropskim je zemljama najspremnijima za sukob s Moskvom. Zemlja od 5,5 miliona stanovnika ima 900.000 građana s osnovnom vojnom obukom.

“Imamo vrlo jake zračne snage, vojsku i mornaricu, uključujući, naravno, naoružanje i najveću artiljeriju u Evropi zajedno s Poljskom, tako da ljudi razumiju da smo ovdje odradili svoj dio”, rekao je bivši premijer i sadašnji predsjednički kandidat Alexander Stubb.

Kako bi se pripremile za najgore, evropske zemlje moraju “trošiti, trošiti, trošiti”, kaže Gesine Weber, istraživačica u German Marshall Fundu.

Nije da evropske zemlje nisu bile pod pritiskom da povećaju vojnu potrošnju. Još 2006. ministri odbrane NATO-a složili su se oko izdvajanja dva posto BDP-a na odbranu. Pa ipak, uprkos ruskim napadima u Ukrajini i godinama nagovaranja iz Vašingtona, do prošle godine samo je 11 od 31 članice saveza ispunilo taj cilj – osam od njih su države na prvoj liniji koje graniče s Rusijom ili Ukrajinom.

Nuklearno oružje?

U međuvremenu, izgledi da se suoče s Moskvom bez američke podrške natjerali su neke u Evropi da razmisle o nekada nezamislivom: razvoju vlastitih nuklearnih arsenala. Nuklearno oružje je, na kraju, krajnje sredstvo odvraćanja – a rat u Ukrajini služi kao opomena.

Moguće američko povlačenje iznenada bi ostavilo izložene velike dijelove EU – koji su se navikli stiskati pod nuklearnim kišobranom SAD.

“Evropa nema sposobnost pružiti nuklearno odvraćanje na način na koji to čini Amerika, u obimu ili dometu”, rekao je Neil Melvin, istraživač s RUSI-ja.

Francuska i Ujedinjeno Kraljevstvo i dalje će imati nuklearno oružje, ali koliko bi ga mogli staviti u službu svojih saveznika i pod kojim uslovima, otvoreno je pitanje, kaže Camille Grand, bivša pomoćnica glavnog sekretara NATO-a, a sada saradnica u Evropskom savjetu za spoljne odnose.

Velika Britanija ima oko 200 bojevih glava, kojima djelimično pridonosi odbrani NATO-a. Francuska ih ima oko 300, ali one su posvećene samo nacionalnoj odbrani.

U decembru je bivši njemački ministar inostranih poslova iz redova Zelenih Joschka Fischer rekao da EU treba svoje vlastite nuklearne bombe, iako to otvara pitanje kako bi EU mogla upravljati nuklearnim udarnim snagama. U Poljskoj su neki glasovi počeli pozivati zemlju da izgradi vlastiti nuklearni arsenal. Takva su stajališta još uvijek marginalna, ali vjerovatno će ojačati tokom Trampovog predsjedničkog mandata.

Za Hnezdilova, ukrajinskog vojnika koji se bori protiv Rusije, odgovor na sve ove probleme je jednostavan: ako Evropa ne želi biti prisiljena na borbu protiv Rusije, njeni čelnici treba da obezbijede da Ukrajina dobije sredstva da sada porazi Moskvu: “Jer ako Putin ne stane, je li Evropa danas spremna za rat? Ako Ukrajina padne, je li Evropa spremna braniti se?”