Prim. dr Višnja Mrđen za banjaluka.net: Toplo vrijeme nije garancija suzbijanja novog korona virusa

Pojava pandemije korona virusa je unijela velike promjene u svim segmentima života i rada. Jedni od najizloženijih zarazi su laboratorijski radnici, koji se svakodnevno u rutinskom radu susreću sa visoko infektivnim patogenima. Svaki uzorak koji dođe u laboratoriju za njih je potencijalno infektivan pa su navikli da se strogo pridržavaju svih mjera predostrožnosti.

Jedna od njih je i prim. dr Višnja Mrđen, koja u Zavodu za kliničku mikrobiologiju UKC RS radi kao virusolog, a po struci je ljekar, specijalista mikrobiologije i supspecijalista virusologije. Njen rutinski posao je serološka i molekularna dijagnostika uzročnika infektivnih bolesti, najviše virusa pa shodno tome već dva mjeseca radi na molekularnoj dijagnostici novog korona virusa.

“Sam proces testiranja je kompleksan,sastoji se iz više faza jer se radi o visoko sofisticiranoj dijagnostici,na molekularnom nivou. Za jedan turnus uzoraka proces rada traje više sati, a veći broj uzoraka dodatno produžava vrijeme testiranja”, kaže prim. dr Višnja Mrđen.

Na tržištu već ima i mnogo brzih testova, od kojih većina nije prošla proces validacije. To su serološki testovi niže senzitivnosti i specifičnosti od drugih seroloških testova, a kako ona kaže, samo ime “brzi” već puno govori.

“Kao virusolog moram naglasiti da ti testovi ne mogu zamijeniti niti se porediti sa trenutno korištenim molekularnim testovima koje je preporučila SZO za detekciju novog korona virusa. Serološkim testovima ne može se dokazati akutna infekcija barem prvih dana bolesti, a imaće smisla kontrolisati situaciju u opštoj populaciji kasnije, ne sad dok traje pandemija već kad bude veća prokuženost. Tada možemo detektovati imuni odgovor i eventualnu proizvodnju antitijela kao odgovor na kontakt sa virusom, akutnu bolest ili kao znak preboljele infekcije odnosno eventualnog uspjeha vakcinacije, zasad to nema smisla. Ono što se sad sa ovim testovima koje radimo dokazuje je trenutna prisutnost virusa, njegove RNK kao znaka umnožavanja samog virusa odnosno akutne infekcije i zasad nemaju adekvatnu zamjenu, kaže prim. dr Mrđen.

Pojavom novog korona virusa, nastale su razne teorije o njemu, što je i očekivano, a sva dosadašnja istraživanja ukazuju na to da bi to trebao biti prirodan virus. Ipak, radi se o vrlo specifičnom virusu koji je još uvijek nedovoljno istražen.

Mrđen smatra da je generalna opasnost kod zoonoza što ova vrsta bolesti na početku često bude nepoznata, onemogućavajući pravilnu dijagnozu, terapiju ili pravovremenu izolaciju pacijenata u ovom slučaju. Poznato je da zoonoze imaju povećanu sposobnost izazivanja bolesti u populaciji kojoj nedostaje imunitet.

“Korona virusi su značajni patogeni ljudi i životinja. SARS-CoV-2 je potpuno okarakterisan sekvenciranjem genoma i nađene su sličnosti sa SARS-CoV, ali i sa korona virusom šišmiša što govori o vjerovatnom prelazu novog humanog koronavirusa sa šišmiša direktno ili preko prelaznog domaćina ljuskavca. Po svemu sudeći infekcija ovim virusom ima zoonotski karakter jer je došlo do jednokratnog prelaza životinjskog virusa na čovjeka nakon čega se genom virusa promijenio, što mu je omogućilo brzo širenje među ljudima”, kaže prim. dr Mrđen.

Kada su u pitanju mutacije ovog virusa, ističe da je to dio uobičajene rutine razvoja virusa, posebno RNK virusa kojima pripada i ovaj virus. Kako se virus razmnožava stvarajući kopije samoga sebe tako stvara i greške u svom genomu koje prenosi na buduće kopije. Nakupljene mutacije mogu, ali i ne moraju uzrokovati drugačije ponašanje virusa.

“Sekvenciranjem genoma otkrivaju se sojevi koji su se pojavili otkako je virus prošle godine prvi put prešao sa životinje na čovjeka, sigurno je da virus stalno migrira i mijenja se. Novi sojevi su tek neznatno promijenjeni i nema razlike u letalnosti. Većina stručnjaka je ipak još uvijek vrlo skeptična prema rezultatima dosadašnjih istraživanja. Smatraju da je prošlo premalo vremena od pojave koronavirusa da bi ti rezultati mogli biti naučno verifikovani, a promjene koje su pronađene bile su toliko beznačajne da se ne mogu smatrati novim vrstama virusa. Bude li virus brzo mutirao, onda će se i proizvodnja vakcine trebati prilagođavati evoluiranom virusu, a i sva dosadašnja saznanja”, smatra Mrđen.

Ovaj virus je puno zarazniji nego što se mislilo, ali pokazalo se da je za širenje potrebna uglavnom zatvorena sredina.Potreban je bliski kontakt u zatvorenom prostoru, a ne samo prolazak pokraj zaražene osobe. Prim. dr Mrđen preporučuje izlaske u šetnju u slučaju da je to individualno, odnosno ne u velikim grupama, jer je mogućnost zaraze smanjena u vanjskoj sredini, na otvorenom, a svakako bilo kakva aktivnost je poželjna uz poštovanje svih propisanih i predloženih mjera.

“Što se tiče zaštitne opreme,maska i rukavice su dovoljne za opštu populaciju, ali s tim da se rukavice stavljaju na oprane i dezinfikovane ruke, da su namijenjene za jednokratnu upotrebu, kao i većina maski. Maske sa filterom su namijenjene za rad u bolnicama, one štite samo onog ko je nosi, ne okolinu, a nikako nisu namjenjene za šetnju i kupovinu”, ističe prim. dr Mrđen.

Uz sve rizične kategorije koje su podložnije infekciji, izdvoja laboratorijske radnike koji su u direktnom kontaktu sa virusom i spadaju u najrizičniji dio zdravstvenog osoblja.

Odgovor svakog pojedinca na novonastalu infekciju je individualan, pa tako imamo slučajeve gdje zaraženi ne pokazuju nikakve simptome do onih sa smrtnim ishodima. Da li je prejak imuni odgovor možda razlog ili je to veća količina virusa koja se udahne i ide direktno u pluća bez replikacije u gornjim disajnim organima, kako kaže virusolog, ostaje tek da saznamo.

“Naš imuni sistem se još nije susreo sa ovim virusom i potrebno mu je neko vrijeme da aktivira pravilan odgovor na ovu infekciju i izgradi ono što je potrebno za eliminaciju virusa.Odgovor svakog pojedinca na novonastalu infekciju je individualan. Na generalni imuni odgovor utiče dosta različitih parametara, od trenutnog zdravstvenog stanja, prethodnih oboljenja, starosne dobi, stresa, količine sna, ishrane, vitalnosti, lična higijene, kao i niza drugih faktora”

Prema riječima virusologa, virus može da opstane u kapljicama tri sata pošto se one iskašlju u vazduh. To znači da će virus cirkulisati vazduhom najviše nekoliko sati. Takođe opstaje duže na kartonu – do 24 sata, a dva do tri dana na plastici i čeličnim površinama. Može da opstane ovako dugo i na kvakama i radnim površinama koje su presvučene plastikom, ali i na nekim drugim tvrdim površinama. Pokazalo se da korona virusi mogu da nestanu u roku od jednog minuta poslije dezinfekcije površine adekvatnim sredstvom.

Temperature su svakim danom sve više, a topliji dani mnogima bude nadu da će se širenje virusa zaustaviti. Međutim, za sada se još uvijek ne zna dovoljno o ovom virusu da bi se sa sigurnošću moglo reći da će ga toplo vrijeme suzbiti.

“Ova očekivanja temelje se na svojstvu sezonske pojave koje imaju neki virusi. Količina UV zračenja u sunčevoj svjetlosti varira u zavisnosti od doba dana, vremenskih uslova, godišnjeg doba, mjesta dejstva te ovo nije pouzdan način za ubijanje virusa, a i zbog samog spektra UV zraka koji dolaze kroz ozonski omotač do nas. Još jedna potvrda ovog što sam navela je i trenutna pojava širenja ovog virusa i u ekstremno toplim krajevima svijeta”, ističe virusolog.

Kada je riječ o imunitetu koji osoba stvara nako što preboli korona virus, sada su potrebna klinička ispitivanja koja će dati odgovor na pitanje imuniteta.

“Trebalo bi studijama tokom barem tri mjeseca pratiti veći broj pacijenata oporavljenih od COVID-19 i isti broj ljudi koji još nisu formirali antitijela da se vidi hoće li se i u kojoj grupi koliko zaraziti. Analize će biti vrlo složene i nećemo moći prije sljedeće sezone uopšteno reći jesu li i koliko je onih koji su nakon bolesti razvili imunitet”, kaže ona.

Prognoza prim. dr Mrđen je da će tek idući mjeseci i godine pokazati kakav nam je imunitet, koliko je populacija prokužena virusom i ono što je interesantno da vidimo koliko ima asimptomatskih slučajeva i kakav je njihov imuni status.

“Virus smo već dobro stavili pod kontrolu uz sve preduzete mjere što ne znači da se neće i dalje i ponovo pojavljivati. Prema prognozama do masovne distribucije vakcine potrebno je sačekati više od jedne godine. Postoje stavovi da je dobro dozvoliti da se imunitet kolektiva razvija sam, bez vakcine, puštajući virus da se širi populacijom. I dok bi mnogi ljudi razvili antitijela uslijedio bi i ogroman broj smrtnih slučajeva. U zavisnosti koliko je zarazna infekcija, obično je potrebno da od 70 do 90 % populacije ima imunitet da bi se postigao kolektivni imunitet. Situacija sa SARS-CoV-2 je mnogo teža jer nosi mnogo veći rizik od razvijanja teških komplikacija, pa čak i smrtnih ishoda. U većini dijelova svijeta se i ne zna koliko je ljudi imalo Covid-19 i oporavilo se, uglavnom zbog ograničenog testiranja.

SARS-CoV-2 je još uvek je u fazi proučavanja, pa se sa preciznošću ne može reći koliko se dugo virus zadržava u organizmu, niti koliko se izlučuje nakon što se osoba zarazi. Ono što se zna jeste da će nakon okončanja pandemije naučnici iz oblasti medicine dati najpreciznije podatke o novom virusu kada se sakupe sva iskustva iz prethodnog perioda”, zaključuje prim. dr Mrđen.

(banjaluka.net)