RS i BiH u „Njujork tajmsu“ i „Gardijanu“: Čemu nazdravlja 5.000 ljudi za dignutim čašama?

Šta je zajedničko „Njujork tajmsu“, „Vašington postu“, „Gardijanu“ i „Jutarnjem listu“, osim činjenice da su ove dnevne novine globalni i regionalni sinonimi za „političku korektnost“, u jedinom mogućem, lošem smislu te formulacije? Povezuje ih i bizaran detalj – na startu 2018. godine objavili su vrlo slične tekstove o BiH i Republici Srpskoj, lijući krokodilske suze nad sudbinom prve tvorevine i demonstrirajući mrzovolju prema drugom teritorijalnom okviru.

Da je neko pomenuo ovakve „eseje“ u periodu između 1992. i 1995, to bi naišlo na opštu ravnodušnost na domaćem terenu, jer je neželjena ratna „slava“ ovog prostora bila magnet za medijske lešinare širom planete. Hiperprodukcija je splasnula nakon potpisivanja Dejtonskog sporazuma, ali su povremene drame održavale tihu vatricu bjelosvjetskog interesovanja za stanje u onom što je ostalo od nekadašnje centralne republike bivše Jugoslavije. Međutim, u posljednjim godinama, senzacionalistički potencijal našeg podneblja, sa stanovišta zapadnih kreatora javnog mnjenja, gotovo da je nestao. Zato je mini-serija osvrta na političke relacije Banjaluke i Sarajeva sa tih adresa za ovdašnju publiku bila gotovo šokantna, iz prostog razloga što je njihov broj bio – veći od nule.

Iako je među pasioniranim posmatračima i tumačima političkih kretanja u RS i FBiH, na različite načine, rašireno uvjerenje da smo uvijek bili, a i dalje jesmo, užasno bitan komad Zemljine kugle, pažljivo čitanje šest-sedam tekstova sa zapadnih meridijana koji su zapljusnuli BiH u kratkom roku ne ide u prilog lokalnim teorijama da je ova specifična država „pupak planete“. Mada su odrednice kao što su „Milorad Dodik“, „Srbska čast“, „defile povodom 9. januara“, „baza u Zalužanima“ ili „2.500 automatskih pušaka za policiju RS“ dobile zapažen prostor u famoznim analizama, u ovom slučaju vrijedi pravilo – manje je više.

Bez obzira na broj slova, saga o „opasnom srpskom separatizmu, ponovo nameračenom da razbije BiH“ ima apsolutno drugorazrednu ulogu u trakavicama iz Njujorka, Vašingtona, Londona, pa čak i Zagreba. Glavni junaci tih paranoičnih priča su, definitivno, Rusi, a naše bure u čaši vode ne bi se ni približile stranicama tih listova da već nekoliko sezona u EU i SAD, posebno od aneksije Krima, nije obnovljen hladnoratovski naboj prema Moskvi, a zatim do te mjere radikalizovan da se pretvorio u lov na vještice u svakom mogućem dijelu Starog kontinenta i svijeta.

Dakle, gotovo jedina preostala konkurentska velika sila, uz Kinu, predstavlja stvarni cilj i istinsku metu glavne struje aktuelne zapadne politike, a indirektno i čitavog niza medijskih žaoka na istom tragu. RS i BiH su u tom kontekstu puka sredstva perolake kategorije, ma koliko se na to mrštili ovdašnji malograđanski krugovi, smrtno ozbiljno ubijeđeni u vlastite teze da jutarnje kafe i čajevi u vodećim redakcijama i vladama na Zapadu počinju, kao i ovdje, raspredanjem o temama od esencijalnog značaja, tipa – šta li je rekao Mektić, kako mu je uzvratio Dodik, šta su jedan drugom opsovali Višković i Brčkalo? Odnosno, čija mati crnu vunu prede u Federaciji, Bakirova ili Čovićeva?

Pošto se u tom istom miljeu sirotinjskog snobizma brižljivo uzgaja prezir prema svakom skeptičnom zapažanju o medijskim i političkim autoritetima u EU i SAD, te se „uzaludno uzimanje božjeg imena u usta“ s gađenjem svrstava u koš „srpskog kafanskog lupetanja“, vrlo je zanimljivo primjetiti da takva „oštrica“ najčešće dolazi upravo od onih kojima je najzapadnija tačka do koje su makli u životu – negdje na Jadranskom primorju ili u najžešćem slučaju, na potezu Austrija – Švajcarska. Autor ovih redova imao je priliku da vidi i čuje kako iznutra funkcionišu politički i medijski totemi prema kojima „elita“ iz srca Balkana gaji strahopoštovanje, od CNN-a, preko Stejt departmenta i Pentagona, do Savjeta za međunarodne odnose iz Njujorka, uticajnijeg i od prvih, i od drugih i od trećih. Ili Evropske komisije i Haškog tribunala, gdje ne postoji ni trunka autonomije, već samo strepnja – šta li će im za bilo kakav potez reći s druge strane okeana?

I nigdje nije sreo „5.000 ljudi sa dignutim čašama“, u čijem je opisu posla svakodnevno smišljanje „agendi“ za ex-YU prostor. Eksperimenti s ovim predznakom su obaveza tek jednog promila srednjerangiranih činovnika i medijskih egzekutora. Razlika između sadašnjosti i prošlosti jedino je u tome što su za vrijeme administracija predsjednika SAD iz Demokratske partije, Bila Klintona i Baraka Obame, imali kormilare, odnosno jasnu ideologiju, dok u mandatima republikanaca, od dva Buša do današnje faze Donalda Trampa, funkcionišu po inerciji, poput putnika u avionu sa automatskim pilotom koji ne mijenja raniji smjer.

Naravno, i među takvom blaziranom klijentelom postoje lucidni izuzeci, kao što je univerzitetski profesor iz Atlante u Americi, inače engleski aristokrata, posebno dok se prisjeća svojih godina u vrhu struktura EU i objašnjava da je sada već zaboravljeni Pakt stabilnosti Jugoistočne Evrope, ovdje ne tako davno tretiran kao osmo svjetsko čudo, u stvarnom životu nastao kroz kafansko, ironično-sažaljivo zezanje njegovog bliskog prijatelja, takođe bivšeg stratega Unije. Ili, šmeker iz uredništva „Čikago tribjuna“, sa razoružavajućom argumentacijom nakon koje  nema dileme da američki udžbenici žurnalistike možda imaju težinu u BiH ili Indoneziji, ali ne i u zemlji nastanka, gdje stvari funkcionišu daleko „pragmatičnije“ nego u Spilbergovim i sličnim filmskim reminscencijama o Votergejtu i ostalim „smrdljivim bajkama“ za odrasle infantilce.

Gdje su u svemu tome lideri vladajućeg i opozicionog bloka iz RS, nesuđeni glavni junaci storija „Njujork tajmsa“ i „Gardijana“? Ponajmanje u dominantnim klišeima o proistočnoj vlasti i prozapadnoj opoziciji u Srpskoj. A ne, kao što bi bilo logično, u zajedničkoj kategoriji vrijednosnih „čardaka ni na nebu, ni na zemlji“. Jer, i na „proistočnu“ i „prozapadnu“ kvalifikaciju vedeta u RS navodni naručioci balkanskih političkih radova iz Rusije i Kine ili EU i SAD, po svemu sudeći, iskreno bi se nasmijali. U Moskvi i Pekingu – dok gledaju jalovo koketiranje samoproklamovanih pulena Istoka u RS sa SAD i Turskom u vidu instruktora u policijskim kampovima i radara pored saobraćajnica. Može li iko trezven da uporno blefira, najavljujući ukućanima velike i male kredite u rubljama ili milijarde juana u energetskom sektoru i infrastrukturi, ako je toliko nepouzdan da koristi prvu priliku za providno namigivanje suprotnom klanu, vođen najprizemnijom ambicijom kamčenja novih kredita MMF-a radi kupovine socijalnog mira uoči izbora?

Takođe, zašto bi bilo ko racionalan vjerovao trutovima sklonim da sebe vide kao alternativu, iako ne pokazuju ni minimum truda ili inventivnosti da potvrde takvu reputaciju? Eto, kada bi samoorganizovani narod na ulicama i biračkim mjestima obavio umjesto nas grube radove, a portiri u zgradama tzv. uticajnih ambasada suptilnije zahvate – to su ključni rezoni samozvanih favorita Zapada u Srpskoj. Inače, toliko važnih navodnim partnerima, da već projektuju postizbornu vlast na nivou BiH bez njih i SDA, a sa osovinom SDP – SBB – Nezavisni blok – HDZ – „zdrave snage“ SNSD-a. U poređenju s takvim „osobama od povjerenja“ u SZP-u, karijera Velimira Ilića, živopisnog političara iz matice, najpoznatijeg po transferu keša iz Budimpešte u Beograd u postavi jakne, djeluje maltene kao oličenje dostojanstvenog propadanja.

Šta je poenta ovakvog mršavog salda „međunarodnih veza“ vlasti i opozicije u RS? Neumitna činjenica da smo – to važi i za Srpsku i BiH – potpuno sami. Kao duhovi u šesnaestercu, rekli bi sportski komentatori. Ili kao Robinzoni, primjetili bi pisci avanturističkih klasika za djecu. Bez obzira na urnebesne tekstove još jednih vedeta zapadnog novinarstva, onih iz „Fajnenšl tajmsa“, o ovom prostoru kao „Meki za investicije“ u bliskoj budućnosti. I da ćemo sigurno ostati notorni usamljenici i u narednim decenijama, čak i ukoliko ozbiljno shvatimo „strategiju“ Žan-Kloda Junkera i Federike Mogerini sa ulaskom Srbije i Crne Gore u „NATO u civilu“ – pardon, u EU – 2025. godine, a BiH nekada, negdje, nekako, u sezonama poslije te fantazmagorije.

Dakle, Kruso pronađe Petka i dočeka brod na horizontu samo u knjigama, ali ne i u stvarnom životu u RS i BiH. Pa, kada je već tako, nije na odmet bar naučiti kako se priprema hrana, bez tuđe pomoći. Ili, što je podjednako važno, ako ne i bitnije, da se fekalije ne ostavljaju u zoni u kojoj jedeš i spavaš. Ukoliko prebrodimo oba izazova, sjajno. Ako ne savladamo ni prvi, ni drugi test preživljavanja – onda bolje od propasti nismo ni zaslužili.

(Saša Bižić/srpskainfo.com)