Šta je razbuktalo borbu dvojice generala za kontrolu nad Sudanom 

Tenzije koje su tinjale nedjeljama između dva vodeća sudanska generala dovele su do toga da za samo nekoliko dana u toj zemlji život izgubi 185 ljudi, a 1.800 njih bude ranjeno. Samo 18 mjeseci ranije njih dvojica organizovala su zajedno vojni udar u zemlji, međutim, u subotu su otpočele borbe između oružanih snaga koje predvodi general Abdel Fatah Burhan i paravojne grupe Snaga za brzu podršku čiji je vođa general Mohamed Hamdan Dagalo.

Obojica, od kojih svaki ima desetine hiljada vojnika raspoređenih samo u glavnom gradu Kartumu, tvrde da neće pregovarati ili prekinuti vatru, uprkos rastućem globalnom diplomatskom pritisku. To je smrtonosni neuspjeh za zemlju koja se nalazi na “raskrsnici” između arapskog svijeta i Afrike i koja je prije četiri godine okončala vladavinu dugogodišnjeg diktatora djelimično i kroz uglavnom mirne proteste naroda, piše Euronews.

Šta je prethodilo borbama?

U posljednjih nekoliko mjeseci u zemlji su trajali pregovori koji su se ticali demokratske tranzicije koja je zaustavljena pučem u oktobru 2021. godine.

Pod rastućim međunarodnim i regionalnim pritiskom, oružane snage i Snage za brzu podršku (RSF) potpisale su u decembru preliminarni sporazum sa prodemokratskim i civilnim grupama. Međutim, taj sporazum uz međunarodno posredovanje dao je samo široke obrise, ostavljajući najteža politička pitanja neriješenim.

Tokom mukotrpnih pregovora za postizanje konačnog sporazuma, tenzije između Burhana i Dagala su eskalirale. Ključni spor je oko toga kako će RSF da budu integrisane u vojsku i ko bi imao ključnu kontrolu nad borcima i oružjem.

Dagalo, čije su snage bile umiješane u brutalne obračune tokom plemenskih nemira i prodemokratskih protesta, takođe je pokušao sebe da predstavi kao pristalicu demokratske tranzicije. U martu je kritikovao Burhana, rekavši da vojni lideri nisu voljni da se odreknu vlasti.

Analitičari su tvrdili da Dagalo pokušava da smiri reputaciju svojih paravojnih snaga, koja je počela da djeluje kao brutalna milicija umiješana u zločine u sukobu u Darfuru.

Kako je situacija eskalirala?

U srijedu je RSF počeo da raspoređuje snage oko malog grada Merove sjeverno od prijestonice. Grad je strateški važan, sa svojim velikim aerodromom, centralnom lokacijom i nizvodno električnom branom na rijeci Nil. Sljedećeg dana, RSF je takođe, bez saglasnosti vojnog vrha, poslao još snaga u glavni grad i druga područja zemlje.

U subotu jutru izbile su borbe u vojnoj bazi južno od Kartuma, pri čemu su obje strane okrivile onu drugu za pokretanje nasilja. Od tada, vojska i RSF se međusobno bore teškim naoružanjem, uključujući oklopna vozila i mitraljeze na kamionima, u gusto naseljenim oblastima glavnog grada i susjednog grada Omdurmana. Vojska je bombardovala baze RSF vazdušnim udarima.

Do utorka je u borbama poginulo više od stotinu ljudi, a preko hiljadu je ranjeno.

Sukobi su se proširili i na druge oblasti u zemlji, uključujući strateški priobalni grad Port Sudan na Crvenom moru i istočne regione, na granici sa Etiopijom i Eritrejom. Borbe su takođe prijavljene u ratom razorenom regionu Darfur, gdje su napadnuti i opljačkani objekti UN. Ujedinjene nacije su saopštile da je troje zaposlenih u Svjetkom programu za hranu poginulo u sukobima u subotu.

Kakvi su izgledi za prekid vatre i povratak dijalogu?

Izgleda da su mali. Burgan i Dagalo ne odustaju, zahtijevajući da se ovaj drugi preda. Intenzivna priroda borbi takođe bi mogla da oteža povratak pregovorima dvojici generala. Sa druge strane, i vojska i RSF imaju strane podržavaoce, koji su jednoglasno apelovali na hitan prekid neprijateljstava.

Muslimanski vjerski kalendar takođe može da igra ulogu. Borbe su izbile tokom posljednje nedjelje islamskog svetog mjeseca ramazana. Stanovništvo je sve više opterećeno potrepštinama, a mnogi su zbog borbi zatvoreni u svojim domovima.

U međuvremenu, došlo je do naleta diplomatskih kontakata. Ameriki državni sekretar Entoni Blinken rekao je da je razgovarao o dešavanjima u Sudanu sa ministrima spoljnih poslova Saudijske Arabije i Ujedinjenih Arapskih Emirata. Saudijski ministar spoljnih poslova rekao je da je odvojeno razgovarao telefonom sa Burhanom i Dagalom i pozvao ih da zaustave “sve vrste vojne eskalacije”.

Zalivske arapske monarhije su bliski saveznici vojske kao i RSF. Kameron Hadson, viši saradnik istraživačkog Centra za strateške i međunarodne studije i bivši američki diplomata, rekao je da bi administracija Džoa Bajdena trebalo da navede svoje saveznike u regionu da se zalažu za mir.

“Bez takvog pritiska mogli bismo da vidimo sukob s istim obrascem rata u Tigraju (Etiopija), rekao je on.

Ko su strani akteri i koji su resursi u igri?

Tokom višedecenijske vladavine moćnika Omara al Bašira, koji je svrgnut 2019. godine, Rusija je bila dominantna sila, piše Euronews. U jednom trenutku, Moskva je postigla početni dogovor o izgradnji pomorske baze na sudanskoj obali Crvenog mora.

Nakon što je svrgnut Al Bašir, SAD i evropske nacije počele su da se takmiče sa Rusijom za uticaj u Sudanu, koji je bogat prirodnim resursima, uključujući zlato, ali je bio zagazio u građanske sukobe i vojne udare. Posljednjih godina, ruska plaćenička grupa Vagner čak je prodrla u zemlju.

Burhan i Dagalo su takođe uspostavili bliske veze sa Saudijskom Arabijom i Ujedinjenim Arapskim Emiratima. Sudanske trupe povučene iz vojske i RSF borile su se zajedno sa koalicijom predvođenom Saudijskom Arabijom u građanskom ratu u Jemenu.

Egipat, još jedna regionalna sila, takođe ima duboke veze sa sudanskom vojskom. Dvije vojske vode redovne ratne vježbe, posljednje ovog mjeseca. Egipatske trupe bile su u sudanskoj vojnoj bazi na vježbi kada su u subotu izbili sukobi. Uhvatila ih je RSF koja je rekla da će biti vraćeni u Egipat.

Vojska kontroliše većinu ekonomije zemlje, ali RSF upravlja velikim oblastima iskopavanja zlata, ključnim izvorom prihoda za moćnu grupu.