Tragedija u Ribnikaru mijenja zakon: Formiraće zatvorena psihijatrijska odjeljenja za djecu

Formiranje odjeljenja zatvorenog tipa u psihijatrijskim ustanovama za djecu koja počine teška krivična djela, zadržavanje u psihijatrijskoj ustanovi bez pristanka djeteta, privremena zabrana posjete i kontakta djeteta sa drugim licima uključujući članove uže porodice, sve su to novine koje donosi prijedlog izmijene i dopune Zakona o zaštiti lica sa mentalnim smetnjama.

U toku je javna rasprava o prijedlogu izmjene zakona, okrugli sto održan je danas u Beogradu, a sugestije zainteresovanih strana se mogu slati Ministarstvu zdravlja Srbije sve do 9. avgusta.

Izmjena Zakona inicirana je nakon tragedije koja se dogodila u Osnovnoj školi “Vladislav Ribnikar” na Vračaru, kada je učenik (13) ubio devetoro učenika i čuvara škole i ranio šest osoba. Dječak, koji je pucao na vršnjake iz očevog pištolja, po važećem zakonu nije krivično odgovoran jer ima manje od 14 godina. On se nalazi u dječjoj psihijatrijskoj ustanovi na posmatranju.

To je na današnjoj javnoj raspravi rekla i ministarka zdravlja Srbije Danica Grijičić, koja je navela da je uzrok donošenja ovog Zakona bila užasna nesreća koja se dogodila u OŠ Vladislav Ribnikar u Beograd.

“Nakon tragedije u Ribnikaru se videlo da u postojećim zakonskim aktima u Zakonu o mentalnom zdravlju iz 2013. godine ne postoji rešeno šta raditi sa decom koja nisu krivično odgovorna. Nisu to represivne mere, to su mere lečenja. Znači još uvek, molim vas, dete se još uvek nalazi na psihijatrijskoj opservaciji, rekla sam u startu kada je on legao na dečju kliniku da će taj proces trajati dugo i da se ne može na osnovu nedeju dana ili dve nedelje doći do pravih razloga zbog čega se desila ta užasna tragedija”, rekla je ona.

Nekoliko strašnih događaja

Bilo je još nekoliko teških događaja koji su ukazali da se mora mijenjati Zakon i da u prihijatrijskim ustanovama moraju da postoje odjeljenja zatvorenog tipa za djecu koja su opasna po sebe i okolinu.

U obrazloženju nacrta izmjene Zakona Ministarstvo zdravlja navodi da je potrebno da se oblast mentalnog zdravlja uredi na potpuniji način u dijelu koji se odnosi na dijagnostiku i liječenje krivičnopravno neodgovorne djece, koja su izvršila najteža krivična djela i zbog ispoljenog poremećaja mentalnog zdravlja predstavljaju ozbiljnu opasnost za društvenu zajednicu.

Navode nekoliko slučajeva koji su posebno uznemirili javnost u Srbiji – dječak (12) zakucao ekser psu u glavu, djeca zapalila beskućnika, dječak (13) izbo druga nožem u školskom dvorištu i posljednji u nizu masovno ubistvo u Ribnikaru.

“Kako je osnovna funkcija krivičnog prava zaštitna funkcija, te kako su deca mlađa od 14 godina u srpskom pravu krivično neodgovorna, postavilo se pitanje da li je društvo zaštićeno od dece koja usled mentalnih smetnji preduzimaju protivpravne radnje u kojima su sadržana objektivna obeležja teških krivičnih dela, a naročito onih sa elementima nasilja i koji je odgovor države na te pojave potreban i celishodan. Aktuelno, zaštita se u domaćem pravu obezbeđuje merama iz okvira socijalnog zakonodavstva i zakonodavstva u oblasti mentalnog zdravlja. Poslednji navedeni slučaj masovnog ubistva dece u osnovnoj školi pokazao je da rešenja sadržana u Zakonu o zaštiti lica sa mentalnim smetnjama zahtevaju da budu dopunjena nedostajućim pravilima vezanim za lečenje dece koja se nalaze u tzv. ranom formativnom periodu, koje zahteva posebne uslove i čije se trajanje ne može unapred odrediti”, navodi se u obrazloženju.

Zadržavanje na liječenju bez pristanka

Naglašavaju da se vodilo računa o svim deklaracijama i konvencijama koje se tiču prava djeteta. Jedna od predloženih dopuna je da se osnuju posebne organizacione jedinice zatvorenog tipa u okviru psihijatrijske ustanove za liječenje djece i da imaju posebno obezbjeđenje. Trenutno postoje samo zatvorske psihijatrijske bolnice u kojima su smješteni zatvorenici sa mentalnim poremećajima.

Izmenama Zakona predviđeno je i zadržavanje bez pristanka djeteta sa mentalnim smetnjama u psihijatrijsku ustanovu. Preciznije je definisano kako se pokreće postupak, organizovanje hitnog konzilijarnog pregleda, utvrđena je nadležnost suda kao i hitnost postupka i isključenje javnosti. U obrazloženju se navodi da nema ograničenja u trajanju zadržavanja, ali da je sud dužan da na svakih šest mjeseci provjeri opravdanost tog postupka.

“Ustanova (psihijatrijska) je dužna da najkasnije 15 dana pre isteka perioda od šest meseci od donošenja odluke o zadržavanju, i nadalje, na svakih šest meseci, dostavlja sudu pismeni nalaz i mišljenje o potrebi daljeg zadržavanja i lečenja deteta iz člana 12. stav 4. ovog zakona”, navedeno je u pijredlogu izmjene Zakona, navodi Euronews.

Izmjenama Zakona predviđene su privremene zabrane posjeta i kontakti djeteta smještenog u psihijatrijsku ustanovu sa drugim licima, uključujući članove uže porodice. Posjete se privremeno mogu zabraniti u slučaju postojanja osnovane sumnje da dijete namjerava da pribavi oružje ili psihoaktivne kontrolisane supstance, da se dogovara o bježanju, da planira izvršenje krivičnog djela, kao i kada je to neophodno da bi se zaštitilo zdravlje i bezbjednost djeteta ili drugih lica ili to nalažu drugi naročito opravdani razlozi.

Privremena zabrana posjeta

Odluku o privremenoj zabrani posjeta i kontakata donosi sud na čijem se području nalazi sjedište psihijatrijske ustanove u koju je dijete smješteno, u roku od tri dana od dana prijema obavještenja od psihijatrijske ustanove o potrebi privremene zabrane posjeta i kontakata. Obavještenje mora da sadrži obrazloženje razloga i prijedlog u pogledu perioda preispitivanja odluke o zabrani, odnosno trajanja zabrane posjeta i kontakata.

Iz Ministarstva zdravlja kažu da za sprovođenje ovog zakona nije potrebno obezbijediti dodatna sredstva iz budžeta Republike Srbije u 2023. godini, u odnosu na sredstva koja su već obezbijeđena za rad i obavljanje djelatnosti u zdravstvenim ustanovama iz Plana mreže zdravstvenih ustanova.

“U narednim godinama za sprovođenje ovog zakona finansijska sredstva biće planirana u skladu sa utvrđenim limitima Ministarstva zdravlja i bilansnim mogućnostima budžeta Republike Srbije, odnosno u okviru utvrđenog srednjoročnog okvira rashoda i izdataka budžeta Republike Srbije i organizacija za obavezno socijalno osiguranje”, navode oni.

(A.M.)