U ČETIRI FAZE: Kako je Izrael preuzimao teritorije na kojima žive Palestinci

Izraelsko-palestinski sukobi prisutni su u javnom prostoru već nekoliko decenija, a uprkos brojnim aktivnostima za rješavanje problema, pitanje palestinske teritorije i širenja ilegalnih izraelskih naselja i dalje predstavlja kamen spoticanja za sve.

Iako se i posljednji izraelsko-palestinski sukob pretvorio u okršaj pripadnika pokreta Hamas i izraelske vojske, korijen problema zapravo predstavljaju iseljavanja palestinskih porodica s područja istočnog Jerusalema, čime je Izrael samo nastavio politiku koju vlasti ove države provode nekoliko decenija, prenosi Klix.

Nastanak države Izrael

Do zvaničnog uspostavljanja države Izrael područje Palestine predstavljalo je zapravo mandatnu teritoriju Velike Britanije, koja je upravljala ovim dijelom od 1917. pa sve do 1948. godine. U tom periodu, palestinskom teritorijom preovladavalo je arapsko stanovništvo, koje je naseljavalo područje koje se zvalo Palestina.

Međutim, uspostavljanjem države Izrael 1948. godine javili su se i prvi problemi unutar palestinsko-izraelske zajednice, što je prouzrokovalo prvi arapsko-izraelski rat koji je okončan 1949. godine. U periodu od 1947. pa sve do 1949. godine predstavljeno je nekoliko planova za rješenje problema teritorije. Vjerovatno najpoznatiji plan jeste onaj Ujedinjenih nacija, poznatiji i pod imenom Rezolucija 181.

 

Plan je predviđao podjelu palestinskog područja na većinski izraelske teritorije i područja pod kontrolom arapskog stanovništva. Iako se jevrejska zajednica složila s prijedlogom, arapski predstavnici odbili su ovaj prijedlog smatrajući da je njim ugroženo i pravo na samoopredjeljenje.

Šestodnevni rat

Od tog perioda tenzije na području Izraela postale su konstanta, a već 1956. godine uslijedila je kriza u Sueckom kanalu, što je bio uvod u mnogo veći sukob 1967. godine u kojem su učestvovali Izrael s jedne te Egipat, Sirija i Jordan s druge strane.

Iz sukoba koji je postao poznat kao Šestodnevni rat najviše je profitirao Izrael koji je preuzeo kontrolu nad Sinajskom visoravni i područjem Pojasa Gaze od Egipta, Zapadne obale i istočnog Jerusalema od Jordana te Golanske visoravni od Sirije.

Upravo taj period, koji je obilježio superiorni položaj izraelske vojske nad ostalim državama, i širenje na područja Gaze i Zapadne obale, bio je zapravo početak upotrebe termina “okupirane teritorije”. Uvjerljiva pobjeda u Šestodnevnom ratu izrodila je i brojne nacionalističke ideje unutar izraelskog stanovništva, koje su se temeljile na “pravu” izraelskog naroda da svoje teritorije proširi na područja kojima upravljaju Palestinci.

Nakon ovog sukoba, nekoliko godina kasnije uslijedio je Jomkipurski rat koji je okončan serijom pregovora između Egipta i Izraela, od kojih je vjerovatno najpoznatiji onaj u Camp Davidu održan 1978. godine.

Iako je u tom periodu od Izraela traženo da se povuče s područja Zapadne obale i Pojasa Gaze, ovo pitanje je do kraja pregovora ostalo neriješeno, što je zapravo predstavljao i početak sage o palestinskim teritorijama.

U tom periodu, prema zvaničnim podacima, širenjem izraelskih teritorija s područja Gaze i Zapadne obale protjerano je gotovo 300.000 Palestinaca iz njihovih domova.

Nova era, stari problemi

I nakon perioda burnih odnosa tokom šezdesetih i sedamdesetih godina 20. stoljeća, izraelsko-palestinske odnose obilježili su sukobi i krajem 20. i početkom 21. stoljeća

Nezadovoljstvo Palestinaca izostankom rješenja vezanih za pitanje palestinskih teritorija raslo je i tokom osamdesetih i devedesetih godina, što je dovelo do pokretanja Prve Intifade, što je prekinuto sporazumom iz Osla koji je doveo do uspostavljanja Palestinske samouprave.

Međutim, i u novijem periodu palestinsko-izraelskih odnosa, preovladavaju gotovo isti problemi čiji korijen je zapravo u Šestodnevnom ratu.

Osim dodatne segregacije stanovnika, koja je utvrđena gradnjom zida oko palestinskih naselja na Zapadnoj obali, Netanyahu je nekoliko puta u posljednjih nekoliko godina dozvolio gradnju ilegalnih izraelskih naselja na području Zapadne obale.

Mnogi su Netanyahuove poteze protumačili samo kao nastavak politike aneksije ovog dijela teritorije, za koji Izrael tvrdi kako posjeduje historijsko pravo na njega.

Iako su do sada zabilježena brojna kršenja ljudskih prava izgradnjom nelegalnih naselja na ovom području, vlasti Izraela najavile su izgradnju hiljada novih objekata. Izrael je na ovom području do sada izgradio više od 280 naselja, a za sve stanovnike se nude brojne povlastice koje uključuju poreske i druge ekonomske privilegije.

Uprkos činjenici da se izgradnjom ovih naselja krše brojna prava i slobode palestinskog naroda, vlasti Izraela su naglasile kako nemaju namjeru odustati od izgradnje objekata, što je samo dodatno produbilo višedecenijski problem koji, kako vrijeme prolazi, ne gubi na svom značaju.

(SB)