Unuci komunizma

Ko su ti rođeni Beograđani sa Vračara, Starog grada, Čubure? Karađorđevići i Obrenovići sigurno nisu, a nađe se tek pokoji potomak kraljevskih premijera i ministara, koji u skorojevićkoj čaršiji uživaju status muzejskih eksponata, dok je većina tokom rata i posle ’45. emigrirala. Njihove kuće na Dedinju naselili su najviši državni i partijski funkcioneri iz cele FNRJ

Piše: Nenad Kecmanović

“Risto iz Foče ima dvojno državljanstvo, al ne mere da zapamti atresu u Biogradu. Tudeka, neđe, blizu. Svaki put kad dođe vamo ode do Arene da pita đe živi, đe glasa i kad mu je zakazana aperacije kile.”Na ovo podsećam da je Vuk za osnovu srpskog književnog jezika uzeo hercegovački govor, a da se danas mnogi beogradski spikeri gađaju akcentima. Oko Foče: “atresa” i “đe”, u Leskovcu: “Dva gu zeta i dve gu zaove.”

Nakon minulih izbora u glavnom gradu gubitnička strana je digla gužvu jer su, navodno, rezultat prelomili glasovi prekodrinskih Srba, koji su autobusima dovezeni u Beograd samo da bi bespravno podržali vlast. Ispostavilo se, međutim, da je bilo sve po zakonu, a višestranački kontrolori glasanja, kao i inostrani posmatrači, potpisali su bez prigovora zapisnike na biračkim mestima. Statistika je pokazala da je uticaj prekodrinskih glasova na rezultat izbora brojem bio nikakav. Ali, onaj ko izgubi ima pravo da se ljuti, da protestuje, traži poništenje izbora. Naravno, bez nasilnog upadanja u zgradu Skupštine grada.

Kuća bez položajnika

Istim povodom iz dela poraženog tabora progovorilo je i nešto ružno, što se javlja i u Sarajevu, Zagrebu, Ljubljani, Banjaluci, ali ne priliči Beogradu, milionskom, kosmopolitskom, najvećem u regionu. Postoji provincijalna podela na starosedeoce i došljake, na domaće i tuđe, one koji su se tu ko zna otkada zatekli i one koji tek što su došli. Ovi drugi su primitivni, sirovi, ruralni, neotesani, agresivni, necivilizovani, nekulturni, bezobzirni, a ovi prvi sve suprotno: otmena, sofisticirana, skrupulozna građanska gospoda i gradska i nacionalna elita.

Međutim, to da su “rođeni Beograđani, čak i njihove babe i dede” u pravilu ističu oni koji ničim drugim nemaju da se pohvale, nekim individualnim rezultatom, ličnim profesionalnim ili drugim uspehom. Štaviše, oni svoju ličnu marginalnost i pravdaju time što su „divlji oterali pitome” i zemljačkim vezama zauzeli pozicije koje po logici starosedelaštva pripadaju njima. Oni, „ružni, prljavi i zli” okupirali su Beograd, zagadili stari centar Beograda opušcima, ogriscima, masnim papirima od bureka. A evo, sada, na ovim poslednjim izborima odlučili su čak da jednodnevnim izletom u Beograd radi glasanja, Beograđanima izaberu vlast. Postoji i ideološka dimenzija ove konfrontacije. Jedni su nacionalisti, patriote, rusofili, zatucani pravoslavci, šovinisti. A drugi bi u EU po svaku cenu i na putu za Brisel bi otkačili i KiM i RS, sutra i Sandžak i Vojvodinu. I sve što evrobirokratija još zatraži da “Beogradski pašaluk” plati za ulaznicu u obećanu zemlju u akutnom propadanju, u društvu sa Ukrajinom u nestajanju.

Ko su ti rođeni Beograđani sa Vračara, Starog grada, Čubure? Karađorđevići i Obrenovići sigurno nisu, a nađe se tek pokoji potomak kraljevskih premijera i ministara, koji u skorojevićkoj čaršiji uživaju status muzejskih eksponata, dok je većina tokom rata i posle ’45. emigrirala. Njihove kuće na Dedinju naselili su najviši državni i partijski funkcioneri iz cele FNRJ, a prvi do njih velike stanove u centru grada, poženili se negovanim gradskim damama i rodili tada nove, danas već stare Beograđane. Danas tu nisu deca nego već unuci komunizma.

Govor mržnje kao političko oružje

Bio je to akulturacioni stres za predratnu beogradsku buržoaziju, ali su kraj rata, završetak okupacije, porodične veze i vreme učinili da se stara i nova elita postepeno pretope. Igrali su se u istim dvorištima, išli u iste škole, zajedno studirali i drugovali. Ratovi tokom rasturanja SFRJ doveli su kolone izbeglica iz Hrvatske i BiH, ponajviše u Beograd, i opet izazvali potres. Nakrcali su gradski prevoz jer nisu imali sopstveni, zaposeli su kafane hotela “Moskva” i “Mažestik”, jer kad je trebalo da se nađu nisu znali nijednu izvan centra, prodavali cigarete sa haube i humanitarne pakete na Kvantašu. „’Ružni, prljavi i zli’ okupirali su Beograd, zagadili stari centar Beograda opušcima, ogriscima, masnim papirima od bureka”, kako su poluglasno gunđali stari Beograđani.

Jesu došljaci uvek i svuda zemljački povezani, solidarni, druže se, okupljaju, pomažu se i prodorniji su jer se bore za svoje mesto u novoj sredini. Ali to traje dok se pojedinačno ne snađu, odnosno dok ih nova sredina ne prihvati. U međuvremenu ti iz “kruga dvojke”, “druge Srbije”, “soroševih NVO” i kako se sve još ne zovu, pokazuju više samilosti prema migrantima jer sponzori diktiraju da ih Srbija udomi do nove privredne konjunkture kada će Nemačkoj zatrebati novi kontingent jeftine radne snage, nego sa svojim sunarodnicima iz preka. Nisu problem oni iz muslimanskog sveta, ni iz Zapadnog sveta, ali jesu ovi iz “srpskog sveta” i “ruskog sveta”. Iritira ih Dodikova zapaljiva retorika, pozivanje Srbije na ujedinjenje, česti dolasci u Beograd, pohvale ovdašnjoj vlasti. “On nas svađa sa Bošnjacima i Hrvatima”, koji inače, jelda, Srbiju vole.

Kao da su preskočili lekcije iz nacionalne istorije, ili je učili prema zajedničkom programu u kome su Srbe zamenili građani koji imaju nula sukoba sa susednim narodima jer su i oni samo nacionalno i verski neidentifikovani građani. Međutim, među vođama srpskih ustanaka bilo ih je više iz Bosne. Slepi rapsod Filip Višnjić ostavio je narednim pokoljenjima uspomenu na srpsku nacionalnu revoluciju. Luka Ćelović Trebinjac ostavio je jednu od najvrednijih zadužbina Beogradskom univerzitetu. Iz Bosne su došli i Andrić i Selimović i Kusturica i nijedan, verom i nacijom, odnosno porodičnim poreklom, nije čak ni Srbin, ali su kao umetničke veličine, kakvih je malo među „Srbijancima” i „rođenim Beograđanima”, usvojeni kao da su rođeni na Terazijama i direktni potomci Nemanjića. Malo ko zna da je Nikola Milošević, Gačanin rođen u Sarajevu, braća Despići iz stare sarajevske porodice, da su Rajko Nogo i Novica Petković, došli iz Sarajeva, slikar Radenko Mišević, politički filozofi Ljubo Tadić, Andrija Krešić, kao i Momo Kapor, takođe. Ni patrijarh Pavle ni Žarko Vidović nisu ni Srbijanci pa ni rođeni Beograđani. Najzad, ikona „druge Srbije”, Zoran Đinđić rođen je u BiH. Takav kulturni kapital koji se ulio u Srbiju po vrednosti nije manji od onoga što je Srbija potrošila na pomoć Srpskoj. Beograd je odavno milionski grad i izdvajao se otvorenošću za disidente iz ostalih republika, svako ima svoju kafanu.

Ništa neobično. Pariz su proslavili Pikaso, Jonesko, Šagal, Aznavur, Kundera, a ne anonimne rođene „Parizlije”, ali niko vam tamo neće reći da je reč o španskom slikaru, rumunskom dramskom piscu, ruskom slikaru, jermenskom muzičaru, češkom književniku, nego da su velikani francuske umetnosti. Kada su profesora Esada Ćimića, koji je još pre građanskog rata u BiH prognan iz tamnog vilajeta i našao utočište u Beogradu, u Sarajevu upitali “Kako je kao prohrvatski musliman opstao među Srbima?”, odgovorio je: “Znate, oni vas tamo prihvataju kao svog već samom činjenicom da živite sa njima.”

No, nije kul hvaliti vlast da je bilo šta dobro učinila, ni ova, ni bivša, ni ona pre toga. Intelektualac je kritičar svega postojećeg, a mladom čoveku priliči da bude opozicionar, starom da bude konzervativan. Protesti su, pored ostalog, i uzbudljiv događaj, bez obzira na povod. Naprosto, neko iz opozicije setio se da bi to moglo da posluži za osporavanje validnosti izbora ili za rušenje vlasti prema uzoru Majdana i recepturi Džima Šarpa. Ta glupost će se, ukoliko izbori budu ponovljeni, ispostaviti kao autogol i to het trik. Svoj voljeni Beograd, uprkos dva i po miliona stanovnika, predstavili su kao još uvek provinciju. Izgubili su glasove mnogih poreklom prekodrinskih Beograđana kojih ima oko 700.000. Te glasove će dobiti Vučić, koji se izvinio u ime Beograda. Jedino što su odradili jeste bacanja koske među dva dela srpskog naroda, što je strateški cilj Zapada, od Kalaja pa do Marfija i Hila.