VELIKI STRAH OD MALE DARE: Kome smeta prvi srpski film o Jasenovcu?

Filmom “Dara iz Jasenovca” Srbi će dobiti svoju “Šindlerovu listu”, a nesporne istorijske činjenice, stradanja i užasi koje su Srbi prošli u nacističkoj tvorevini Nezavisnoj državi Hrvatskoj sada će kroz masovni medij biti prikazani široj domaćoj i svjetskoj javnosti.

Ta istina je prst u oko lažnim interpretacijama i stavlja Hrvatsku u nezavidan položaj, zbog čega je među pojedinim hrvatskim političarima i intelektualnim krugovima zavladala panika i ona će plaćenim kritikama, poput one autora Džeja Vajsberga, objavljene u američkom magazinu “Varajeti”, nastojati da se ogradi i negira najmračniju stranu svoje prošlosti, piše Glas Srpske.

Ovo ostvarenje Predraga Gage Antonijevića srpski je kandidat za nagrade “Oskar” i “Zlatni globus”, a ugledaće svjetlost dana u SAD 5. februara, dok je premijera pred domaćom javnosti planirana za 22. april, na dan proboja logoraša iz Jasenovca. Do sada je predstavljen samo dvominutni trejler, a prve reakcije u SAD su bile i te kako pozitivne.

Ipak, poznati filmski magazin “Varajeti” objavio je tekst pod naslovom “Film o holokaustu sa problematičnim namjerama” autora Džeja Vajsberga, u kojem je navedeno da je ovaj film “slabo zamaskirana propaganda, koja cinično koristi holokaust da bi progurala zabrinjavajuću nacionalističku agendu”, a iako sadržaj filma još nije poznat, autor o njemu govori kao o “srpskoj nacionalističkoj propagandi”. Vajsberg je poznat kao autor koji je često bio gost u Hrvatskoj, gdje je održavao brojne seminare i predavanja.

Samu kritiku prokomentarisao je i režiser Gaga Antonijević, koji je rekao da su svi zatečeni ovakvim pisanjem.

– Ovo je jedna vrsta političke etikete koja, pre svega, ima cilj da se zbune i uplaše glasači u Američkoj filmskoj akademiji, da se “upozore” da glasajući za ovaj film glasaju za nekakvu srpsku propagandu. U toj nazovikritici, a zapravo pamfletu, ima samo jedna ili dve rečenice koje se tiču samog filma – rekao je za “Novosti” Antonijević.

Varajeti je u “kritici” značajno umanjio broj žrtava u Jasenovcu, navodeći da je u periodu između 1941. i 1945. godine ubijeno oko 80.000 Srba, ali ipak priznaje da je “Jasenovac nesporno bio na glasu među logorima smrti po okrutnosti”. Dok film “Ljuo Vadis, Aida? Jasmile Žbanić o Srebrenici, u kojem su Srbi prikazani kao zločinci, naziva “duboko dirljivom, mučnom i srceparajućom pričom”, “Daru” optužuje za “neskriveni antihrvatski, antikatolički diskurs, koji služi kao zapaljivi fitilj za trenutne sukobe između Srbije i susjeda”.

– Vajsberg kaže i da mu se ne sviđa kraj zbog “jeftine emocije”. Možda je njemu jeftina, ali nama je bila veoma skupa i velikom krvlju smo je platili – odgovara Antonijević.

Istoričar Aleksandar Raković u izjavi za “Glas Srpske” kaže da je film sada sredstvo masovnog informisanja i da će svjetskoj javnosti pokazati šta se dogodilo u Jasenovcu, a to je smetnja za Hrvatsku, koja nastoji minimalizovati srpske žrtve.

– Javnost nije dovoljno upućena u te događaje i ovaj film će pokazati ulogu te nacističke tvorevine, ali i ulogu crkve u hrvatskoj, koja je bila nosilac te ideje i koja i danas zagovara tezu da je Jasenovac bio radni logor. Ovaj film daje i bolji uvid u događaje iz devedesetih godina, jer se etničko čišćenje tih godina ne može razumeti bez objašnjenja genocida nad Srbima od ‘41. do ‘45. godine. Dakle, taj film će kao domino efekat otvoriti brojne teme, koje su godinama skrivane ili se o njima nije pričalo na istinit način – rekao je Raković.

On dodaje da se Hrvati s razlogom plaše, ali da istina mora izaći na vidjelo i da ne smije biti zatvorena u određene krugove. U tom smislu, kaže Raković, ona mora biti saopštena masovnim putem.

– Običan svet najbolje reaguje na ovakve filmove, jer u današnje vreme ljudi manje čitaju. Ovo je odlična prilika da srpski narod dobije svoju “Šindlerovu listu”. kojom će biti prikazno srpsko stradanje, ali i stradanje Jevreja i Roma. Kritika poput ove na “Varajetiju” će biti još mnogo, ali to ne treba da remeti saopštavanje te istine – ističe Raković.

Dodaje da bi ovaj film trebalo da bude dostupan i na “Jutjubu”, da bi što više ljudi imalo priliku da ga vide, jer međunarodna javnost ne zna mnogo o događajima u NDH.

Profesor Filološkog fakulteta u Banjaluci Duško Pevulja kaže da su ovakve kritike očekivane, ali da su one najbolji dokaz da je urađen dobar posao.

– Film je najdjelotvornije sredstvo kojim se dolazi do publike, jer mnogi ne čitaju istorijske i stručne knjige i ti podaci ne dolaze do šire javnosti. Ovim filmom se demistifikuje i razrušava ona njihova istina, u koju se do sada nije smjelo dirati. Prirodno je da poslije 70 godina tišine oni sada ovako reaguju, jer je ovo prilika da se istorijski tačno i umjetnički pogodno sruši višedecenijska laž koju su plasirali – ističe Pevulja.

On kaže da se sada mogu očekivati alarmiranje i javljanje različitih pojedinaca, koji će po ustaljenoj matrici pokušavati da izvrnu teze.

– Ovaj film sada treba da otvori jednu širu, institucionalnu priču da bi ta jasenovačka tragedija bila osvijetljena što kompetentnije. Prosto, neistina ne smije biti zapečaćena – ističe Pevulja.

Dobro da je počelo

Duško Pevulja kaže da Srbi, nažalost, mnoge istorijski važne događaje nisu ekranizovali na adekvatan način i da je dobro da se sa tim počelo. Ipak, on upozorava da takvi projekti moraju okupiti širu zajednicu.

– Ne smijemo sebi dozvoliti slučajeve poput serije “Nemanjići” ili da neke važne događaje obrađuju nestručni kadrovi. To treba da budu projekti koji će okupiti sve relevantne faktore, od režisera do istoričara, da bi ti istorijski događaji dobili svoj adekvatan umjetnički pečat – rekao je Pevulja.

“Šindlerova lista”

“Šindlerova lista” je američki istorijsko dramski film iz 1993. godine u režiji Stivena Spilberga. Film govori o Oskaru Šindleru, njemačkom preduzetniku i članu Nacionalsocijalističke partije koji je zaslužan za spasavanje više od 1.100 Jevreja tokom holokausta. Šindler je zapošljavao Jevreje u svojim fabrikama, koje su se nalazile na teritorijama današnje Poljske i Češke, a “Šindlerova lista” već se više od 15 godina konstantno nalazi među 10 najboljih filmova ikad snimljenih.

(SB)