Avangardni pokret je bio velika laboratorija

Za avangardne umetnike časopis je predstavljao najbolji način da se izraze. Nekada se dešavalo da izađe samo jedan broj, ali oni i nisu pokretani da bi trajali dugo, nego da kažu nešto konkretno. Avangardni časopisi su mala umetnička dela.

Ovim riječima istoričar umjetnosti Aleksandra Mirčić iz beogradskog Muzeja savremene umetnosti počinje priču o izložbi “Avangarda: od dade do nadrealizma” koja će biti otvorena danas u 12 časova u Banjaluci.

Domaćin izložbe je Narodna i univerzitetska biblioteka Republike Srpske gdje je Mirčićeva u holu postavila nadrealističke i dadaističke časopise, kao jedan od povlašćenih oblika djelovanja avangardnih pokreta.

U pauzi između izlaganja eksponata govorila je za “Glas Srpske” o motivima koji su doveli do ove izložbe i avangardi kao umjetničkoj pojavi i fenomenu.

Riječ je o postavci koja prati evolutivne tokove i raznovrsnost dadaističke i nadrealističke štampe kroz više od četrdeset periodičnih naslova objavljivanih od 1916. do 1992. godine.

– Ove časopise uvek je pravila grupa ljudi, a i avangarda je jedan kolektivni pokret. Iako je neki tekst potpisan jednim imenom on je rezultat zajedničkog rada i istraživanja. Ceo taj pokret je bio velika laboratorija – kaže Mirčićeva podsjećajući da je izložba u prethodne dvije godine bila postavljena u Beogradu i nekoliko gradova u Srbiji.

Kompletna postavka, dodaje, nastala je u okviru projekta Putevi srpskog nadrealizma koji je započeo Muzej savremene umetnosti iz Beograda još 2010. godine.

– Ne smemo da zaboravimo da je avangarda neka vrsta pobune protiv svega što je u to vreme bilo aktuelno, protiv svih umetničkih, političkih i ekonomskih kanona i onoga što je u tom trenutku bila neka građanska Evropa. Ona proizilazi iz otpora prema Prvom svetskom ratu. Časopis “Kabare Volter” je osnovan u Švajcarskoj, gde su se okupljali umetnici koji su bežali od rata – podsjetila je Mirčićeva.

Kao bitnu činjenicu ističe da je ovaj fenomen brzo obuhvatio cijelu planetu, od Evrope preko Afrike, Japana, Južne Amerike.

– Srpski avangardni umetnici bili su apsolutno povezani sa evropskim. Naši stvaraoci školovali su se u to vreme u Francuskoj, a među njima je i Dragan Aleksić koji se obrazovao u Pragu. Nastavili su rade u tom duhu neobičnog izražavanja koje ne podrazumeva klasične oblike umetnosti – ispričala je Mirčićeva ističući da je velika vrijednost izložbe u činjenici da obuhvata dio legata Marka Ristića.

Naime, riječ je o legatu koji se čuva u arhivu i biblioteci Srpske akademije nauka i umetnosti u Beogradu.

– Jako je teško doći do ovog legata, tu privilegiju imaju samo oni koji se bave tom temom. Ostatak publike, koliko god da je zainteresovan ne može to da pogleda. Mi smo ovom prilikom upravo zbog toga iskoristili da što više materijala skeniramo i predstavimo na izložbi. To je zapravo jedna od najsveobuhvatnijih biblioteka u kojoj je Ristić prikupljao sve što je o nadrealizmu objavljivano – kaže istoričar umjetnosti koja se svojski potrudila da publici predstavi ovo blago.

Koliko se bisera krije među izloženim časopisima najbolje će vidjeti svi oni koji dođu i razgledaju ovu nesvakidašnju postavku.

– Kada je reč o avangardi, časopis je kraj procesa, a između stoji rad i sloboda duha koje su srpske umetnici gradili zajedno sa svojim kolegama iz Francuske – navela je Mirčićeva kao bitnu činjenicu.

O buntovnicima i obrazovanju

– Važno je da ovu izložbu vidi što više mladih ljudi, jer su i avangardni umetnici bili jako mladi. Mlađe generacije treba da shvate kako buntovnici mogu da naprave istoriju. Ako ste obrazovani i slobodni možete da uradite nešto kvalitetno u životu, ali to ne mora da bude umetnost – kaže Aleksandra Mirčić.

(Glas Srpske)