Četrnaest prioriteta EU za BiH i(li) Republika Srpska

PIŠE: Dr Milan Blagojević

U današnjoj izjavi gospodin Staša Košarac, ministar spoljne trgovine i ekonomskih odnosa BiH je, kako su prenijeli ovdašnji mediji, između ostalog naglasio: „da Republika Srpska podržava EU integracije, o čemu najbolje svjedoči njena puna opredijeljenost za implementaciju 14 prioriteta“.

Moju pažnju naročito je privukao onaj dio citirane izjave gospodina Košarca u kojem je apostrofirao „punu opredijeljenost Republike Srpske za implementaciju 14 priroiteta“, što bi značilo svakog od tih prioriteta.

Osjećam da najveći dio javnosti u Republici Srpskoj nije upoznat sa sadržajem tih tzv. prioriteta EU, sadržanih u Mišljenju Evropske komisije od 29. maja 2019. godine u vezi sa zahtjevom BiH iz februara 2016. godine za članstvo u EU. A naročito ta javnost, rekao bih, nije svjesna koje opasnosti za Republiku Srpsku nose neki od tih prioriteta. Stoga na to želim da ukažem ovim nevelikim tekstom.

U Mišljenju od 29. maja 2019. godine Evropska komisija je rezolutno insistirala, što čini sve do danas, a činiće i ubuduće, na ispunjavanju svakog od tih 14 prioriteta, koje je ona postavila.

Među tim prioritetima za budućnost Republike Srpske naročito su važni oni pod tačkom 4, podtačke b), e) i g).

Tako se u tački 4b) Mišljenja postavlja uslov da se „temeljno unaprijedi institucionalni okvir, uključujući i na ustavnom nivou, da bi se uvela klauzula o zamjeni kako bi se državi nakon pristupanja omogućilo privremeno ostvarivanje nadležnosti drugih nivoa vlasti radi sprečavanja i otklanjanja povreda prava EU“.

Prevedeno na jezik koji svi razumiju, ovaj uslov znači da EU traži od Republike Srpske da pristane da se u Ustav BiH unese nova odredba kojom bi bilo propisano da zajedničke institucije na nivou BiH imaju pravo, kada one tako procijene radi sprečavanja ili otklanjanja navodne povrede prava EU, da donesu zakon ili drugi opšti pravni akt o svakom pitanju, bez obzira što je to pitanje Ustavom BiH propisano kao ustavna nadležnost Republike Srpske. Još konkretnije, ovo bi u praksi vodilo u to da, recimo Parlamentarna skupština BiH pozivanjem na ovaj prioritet EU i takvu novu odredbu Ustava BiH, donese zakon o radu, zakon o obligacionim odnosima, zakon o bankama, zakon o privrednim društvima, zakon o šumama, vodama, poljoprivrednom ili građevinskom zemljištu, bez obzira što je svako od tih pitanja isključiva ustavna nadležnost Republike Srpske. U svakom od tih i ko zna kojih sve još slučajeva, sa nivoa BiH bi rekli da su oni prosudili da je to bilo neophodno radi sprečavanja i otklanjanja povreda prava EU, što je sve krajnje neodređeno i arbitrarno, baš kao što bi takvi zakoni Parlamentarne skupštine bili „privremeni“ taman kao što je i za OHR u Aneksu 10 rečeno da treba da završi svoju funkciju nakon što se pruži humanitarna pomoć poslije rata u BiH, obnovi infrastruktura i privreda, uspostave ustavne institucije u BiH, izvrši povratak izbjeglica i završe prvi poslijeratni izbori, što je sve učinjeno krajem devedesetih godina prošlog vijeka, ali OHR ovdje protivpravno i apsolutistički vlada i dan danas.

U prioritetu pod tačkom 4e) EU zahtijeva od nas da se na nivou BiH „uspostavi pravosudno tijelo kojem bi bilo povjereno da osigura dosljedno tumačenje prava u cijeloj Bosni i Hercegovini“. Opet prevedeno na jednostavan jezik, to znači da EU od nas traži da u Ustav BiH unesemo odredbu kakve u njemu nema, a to je da se na nivou BiH osniva vrhovni sud BiH koji bi jedino bio nadležan za konačna i opšteobavezna tumačenja svih propisa u BiH, što je put u nestanak Vrhovnog suda Republike Srpske i devastaciju Republike Srpske u toj njenoj državnoj funkciji. Jer, ako bi bio prihvaćen ovaj prioritet, sasvim će se osnovano dalje reći da kad imamo vrhovni sud BiH onda nema mjesta za Vrhovni sud Republike Srpske, tim više što EU ovim svojim prioritetom zahtijeva da jedino taj vrhovni sud na nivou BiH bude nadležan za osiguravanje tumačenja cjelokupnog prava u BiH.

Za kraj ovog nevelikog teksta ostavio sam prioritet pod tačkom 4g) Mišljenja Evropske komisije. U toj tački sasvim jasno se zahtijeva „da se ukloni pravo veta u procesu donošenja odluka“. Ovakva formulacija sasvim jasno atakuje na ustavno načelo konstitutivnosti naroda, propisano članom 9. stav 3. Ustava BiH, što dalje znači da bi Republika Srpska ostala bez prava veta u Predsjedništvu BiH, a Dom naroda Parlamentarne skupštine BiH i mehanizmi zaštite srpskog nacionalnog i entitetskog interesa u tom domu, kao i isti takvi mehanizmi u Savjetu ministara BiH, bi time takođe bili obesmišljeni i devastirani, što bi vodilo i u devastaciju Republike Srpske.

Ima još zamki u tim, kako su ih nazvali, prioritetima EU za BiH, ali je i ovih nekoliko primjera apostrofiranih u ovom tekstu sasvim dovoljno da shvatimo kako ti prioriteti jesu za BiH, ali nikako nisu i za Republiku Srpsku. Zbog toga i ovaj tekst ima naslov kakav ima.